ملخص الجهاز:
در متون بر جای مانده به زبان سریانی(از گونههای زبانی آرامی)نیز پیکارهای زبان حالی،عمدتا تحت تأثیر ادبیات عبری و یونانی و تمدنهای بین النهرین رواج داشته است،از جمله مثلا مناظرهای میان درخت انار و بوته خار یا گفتوگویی میان شیطان و مرگ و شیطان و فاحشه،عدل و فضل و آسمان و زمین و این گفتوگوی اخیر،یعنی مناظره بین آسمان و زمین،ظاهرا قدیمیترین مناظره از این نوع است(متعلق به قرن 6 یا 7 میلادی).
مهمترین مباحثی که دکتر پور جوادی درباره غزالی و حضور«زبان حال»در احیای علوم الدین مطرح کرده است،از این قرار است:حد استفاده از زبان حال در تأویل آیات قرآن و انتقادات غزالی از اهل سنّت و حدیث،معجزات پیامبر(ص)و کرامات اولیاء اللّه و اشاره به مسأله سخن گفتن موجودات بیزبان با حضرت رسول(ص)و بهطور کلی مسأله معجزه و زبان حال که نمونه آن سخن گفتن سنگریزه در دستان حضرت پیامبر(ص)است، بیان 3 معنای متفاوت از زبان حال(1.
دکتر پور جوادی در باب پنجم به نقل موارد زبان حالی در آثار صوفیان قدیم پرداخته است،از جمله این صوفیان:1.
دکتر پور جوادی در مقدمهء کتاب اشاره کرده است که این کتاب به حکایات زبان حالی در پهنهء ادبیات فارسی میپردازد اما به سبب اهمیتی که ابن عربی و افکار و آراء او دارد و عمق تأثیری که این شخصیت بزرگ عرفانی در صوفیان و ادب عرفانی فارسی(ادب اسلامی عموما)گذاشته است،در بخشی مستقل(باب نهم)به بررسی زبان حال و به کارگیری این شیوهء ادبی در آراء و اقوال او پرداخته است.