خلاصة:
تجربه بسیاری از کشورها مبین آن است که برنامهها بازنشستگی عمومی1یا طرحهای تأمین اجتماعی،زمانی طولانی است که یکی از مقولههای اساسی اجتماعی و اقتصادی شده است.در ایران نیز دولت جمهوری اسلامی ایران وظیفه مدیریت وجوه سازمان تأمین اجتماعی و سایر صندوقهای بازنشستگی عمومی را بر عهده دارد.البته تا چند دهه پیش صندوقهای بازنشستگی وجوه دریافتی از بیمهشدگان خود را به مستمری بگیران میپرداختند،اما اکنون با تغییراتی که در روند جمعیتی و نسبت بازنشسته به بیمه شده رخ داده است،مسئله سرمایهگذاری وجوه صندوقهای بازنشستگی و تأمین درآمد دوران بازنشستگی بازنشستگان به یکی از مسائل اساسی پیش روی این صندوقها تبدیل شده است.
این مقاله ضمن بررسی مسئله فوق و موارد مرتبط با سرمایهگذاریهای صندوقهای بازنشستگی ایران در لایحه ابلاغی اصل 44 قانون اساسی درباره تعیین سقف سرمایهگذاری برای صندوقهای بازنشستگی به ارائه برخی تجربیات جهانی موفق(کانادا،ایرلند و نروژ) درباره این مسئله بسیار مهم در صندوقهای بازنشستگی و طراحی ساختار حکمرانی مناسب این صندوقها میپردازد.این مقاله همچنین راهکارهایی را درباره پاسخگویی شفافیت و امانتداری در صندوقهای بازنشستگی برای دستیابی به اهداف تأمین اجتماعی و حرکت برای تأمین منافع ذی نفعان صندوقهای بازنشستگی و مدیریت بهینه وجوه آنها در ایران ارائه خواهد کرد.
The experiences of many countries show that public pension schemes or social security projects have been recognized as one of the fundamental socio-economic issues since many years ago. In Iran, the Iranian state is legally responsible for managing financial resources of Social Security Organization and other public pension funds. Of course, until several decades ago the pension funds gave pensioners moneys received from policyholders but nowadays,considering changes made in demographical trend and retiredpolicyholder ratio, the issue of investing pension fund's financial resources as well as of methods for providing incomes for retired in retirement period has become one of the most important challenges of these pension funds. While studying the before-mentioned issue and other issues related to Iranian pension fund's investments mentioned in notification of Article 44 of the Iranian Constitution for determining the maximum investment for pension funds, this paper reviews some good experiences of such countries as Canada, Ireland, and Norway in pension fund's investments as well as in designing a proper governance structure for these funds. This paper also suggestssome solutions for accountability, ransparency, and honesty in pension funds in order to achieve social security goals as well as to try safeguarding interested partie's interests in pension funds and managing their own moneys in Iran.
ملخص الجهاز:
هدف از نگارش این مقاله بررسی مسئله تعیین سقف سرمایهگذاری برای سازمان تأمین اجتماعی و سایر صندوقهای بازنشستگی در مواد اشاره شده در لایحه ابلاغی اصل 44 قانون اساسی است.
با این حال چالشهای مشترک بسیاری در حوزه مسائل مربوط به صندوقهای بازنشستگی عمومی و تأمین درآمد دوران بازنشستگی در میان تمامی کشورها وجود دارد،به ویژه اینکه چگونه میتوانیم در جامعهای بدون فلقر،بیشترین آسیبپذیری مالی را در سالهای بازنشستگی تحمل کنیم؟چگونه میتوانیم تضمین کنیم که پولهایی که برای دوران بازنشستگی به صندوقهایی مانند صندوق تأمین اجتماعی در ایران پرداخت میشود برای دستیابی به اهداف سیاسی هزینه نمیشود؟صندوقهای بازنشستگی برای جلوگیری از افزایش نرخ حق بیمه برای کارگران آتی باید چگونه به سرمایهگذاری وجوه خود بپردازند(مک نوتون 2003:1)؟ از سوی دیگر این اعتقاد فراگیر وجود دارد که ارائه برخی خدمات به بازنشستگان و یا حد اقل بخشی از آن خدمات،برای نسل بازنشسته،یک مسئولیت دولتی است و بنابراین چندان دور از انتظار نیست که این موضوع(مسئولیتپذیری دولت)در میان مدلهای مختلف طرحهای مستمری عمومی که درآمد بازنشستگی اجباری را تدارک میبینند طولانیترین تاریخچه را داشته باشد.
(فرهادیپور؛ 1385)اصلاحات ساختاری در ساخت سه جانبهگرای سازمان تأمین اجتماعی و سایر صندوقهای بازنشستگی در ایران و سیستمهای دورنی نظارت،شفافیت و پاسخگویی و به عبارتی همان حکمرانی مناسب اینگونه صندوقها در این سازمان،شاید مهمترین چالش و وظیفه پیش روی سیاستگذاران دولتی در این حوزه است(میدری؛1385)،در نتیجه سیاستگذاری در این حوزه شاید در کنار سیاستگذاری درباره تعیین سقف سرمایهگذاری برای این صندوق بسیار مهم باشد،که گویی این مهم نیز تا حدی مد نظر کمیسیون ویژه اصل 44 قانون اساسی قرار گرفته است2.