ملخص الجهاز:
"بهر- صورت اینجوریها بود که گفتم بروم و سری بآن سرزمین مأنوس بزنم که سازمان آب و برق در این سه و چهار سال اخیر تحولات انقلابیاش را سخت در بوق و کرنا میدمد و ببینم و شهادت بدهم که چه بود و پای سد دز چه گذشت و آیا آنچه گذشت تافتهء جدا بافتهای بود از آنچه پای چاههای نفت در حوزهء خلیج ما میگذرد؟ *** دیدید که درین گذرها به خوزستان اغلب گشت و گلایی هم در کار بوده است.
یعنی وقتی سفارش چنین کارخانهای را میدادهاند هرگز کسی فکر نکرده بوده است که مطالعهای کنیم و ببینیم چه تحولاتی در کار تصفیه نیشکر رخ داده است تا سعی کنیم جدیدترین نمونههای چنین تصفیهخانهای را وارد کنیم و بعد اینکه آیا صحیح هست که بازای 5 یا 10 هزار تن نیشکر چنان ثروت عظیمی را پای چنان کارخانهای صرف کنیم تا فقط سالی دو ماه کار کند و الباقی بخوابد؟تا مجبور بشویم شکر سرخ وارد کنیم و برای تصفیهاش الباقی ایام کار کارخانه را تأمین کرده باشیم؟ اینها است بیاختیاری ما که مصرف کنندهایم در مقابل اختیار کامل آنکه میفروشد.
«لیلیانتال و کلاب» آمده سد ساخته-بکمک آن کمپانیهای دیگر-و از سیم و کنتور و لامپ گرفته تا پمپ برقی و تیرآهن را خود غربی داده-و آنوقت آب و برق را آوردهاند تا یک کارخانه دیگر که باز هم غربی(هلندی)فروخته راه بیفتد و سالی دو ماه کار کند و پس از پنج سال تجربه تازه 5 هزار هکتار زمین را زیر کشت نیشکر بیآورد و ازین 5 سال یکسالش محصول را سرما بزند!یعنی حتی فکر این را نکردهاند که آیا محیط اقلیمی آماده برای کشت نیشکر هست یا نه؟ اینرا میگویم چاه ویلی پای همان چاههای نفت-برای انبار کردن هرچه محصول غربی است که در مقابل صدور نفت باید بباید."