خلاصة:
در این نوشتار ابتدا علت نیاز به دعا که: 1. پاسخ به نیاز فطری انسان به پرستش؛2. دوری از تکبر و خودبینی؛3. تجلی قدرت شگفت انگیز آرزو و اراده انسانی و در دست داشتن کلیدهای خزائن الهی است، بیان شده و سپس به این مهم پرداخته شده که راه مدیریت و کنترل این قدرت اعجاب انگیز و راه تحقق آرزوهای ما چیست؟ که از خدا خودش را بخواهیم و سعادت همه را بخواهیم و تنگ و محدود طلب نکنیم. به دنبال پاسخ به همین سوال شرایط استجابت دعا مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا عوامل درونی استجابت و سپس عوامل بیرونی شامل آداب، مکان ها و زمان های نیایش ذکر شده است. در عوامل درونی: اخلاص، دعا به زبان فطرت، معرفت، ایمان و عمل به مقتضای آن، حضور قلب، اضطرار و مانند آن بیان شده و سپس علت تاخیر در استجابت دعا مطرح شده است
ملخص الجهاز:
"از امام باقر(ع) نقل شده است که: یک بنده حاجتی را می طلبد که شأن امر، قضای حاجت اوست به زودی یا با تأخیر ولی گناهی مرتکب می شود و خداوند به فرشته دستور می دهد که دعایش را اجابت نکن و محرومش ساز که خود را در معرض خشم من قرار داد و موجب بی بهرگی و محرومیت خویش شد.
در قرآن می خوانیم که:أمن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء (نمل، 27 / 62)؛ آیا کیست که مضطر و درمانده را آنگاه که فقط او را می خواند اجابت می کند و بدی را برطرف می نماید؟ امام صادق(ع) میفرماید: وقتی یکی از شما بخواهد دعایش مستجاب گردد، لازم است از تمام مردم منقطع و مأیوس گردد و غیر از خدا به کسی نظر نداشته باشد.
(نوح، 71 / 10) حال که چنین ارتباط تنگاتنگ و تخلف ناپذیری بین دعای حقیقی (با شرایطی که قبلا ذکر شد) و استجابت آن وجود دارد پس چرا گاهی دعا میکنیم و مستجاب نمیشود؟ علل تأخیر استجابت دعا را می توان در موارد زیر خلاصه کرد: افزودن بر طلب و آرزوی طالب (بخشش به اندازه سؤال است).
27 الف) گاه اجابت دعای انسان به تأخیر می افتد چرا که او هنوز حقیقتا و با تمام وجود این خواسته را طلب نکرده، تأخیر دعا سبب میشود بر تشنگی و نیاز و طلب او افزوده شود و او دچار اضطرار و ابتهال برای به دست آوردن حاجتش شود."