خلاصة:
دولت انگلیس از آغاز سدهء نوزدهم با عقد قراردادهایی با شیوخ خلیج فارس میکوشید ضمن تحکیم موقعیت خود در این منطقه،آنها را در برابر ایران قرار دهد.بیست و شش سند ارائهشده در این مقاله به سالهای اوج فعالیت دولت انگلیس در خلیج فارس در فاصلهء جنگ جهانی اول تا دوم مربوط میشود.این اسناد نگاهی میاندازد به چگونگی کشمکشهای ایران و انگلیس در خلیج فارس،اهمیت خلیج فارس برای انگلیس،توطئهء ایرانزدایی از خلیج فارس،و همچنین اسنادی از کوشش انگلیس برای دولتسازی در خلیج فارس از طریق امارتنشینهای عربی.
ملخص الجهاز:
"[3-158/33-20-1308 ش] سند شمارهء 15 (به تصویر صفحه مراجعه شود) سند شمارهء 16 سفارت شاهنشاهی ایران در لندن مورخهء 13 ماه شهریور 1307 4 سپتامبر 1928 نمرهء 307/432 وزارت جلیلهء امور خارجه ضمیمه ندارد به واسطهء تغییراتی که در اواخر دورهء اخیر مجلس مبعوثان در بودجهء هواپیمایی انگلستان داده شده است دولت انگلیس درصدد برآمده است ایستگاهی برای جهازات هوایی در خلیج فارس که شاید در بصره باشد تهیه نموده و شش عدد کشتی هوایی که هرکدام دارای 450 قوه اسب میباشد به آنجا اعزام داشته که بهطور دایم متوقف گردیده و با سفاینی که در خلیج فارس دارد،در تفتیش و مواظبت آبهای آنجا و سواحل مساعدت نماید.
موقع را برای تجدید احترامات مغتنم میشمارم [عنوان نامه برای]جناب مستطاب اجل آقای میرزا محمد علیخان فرزین کفیل- وزارت امور خارجه [44 و 43-54-44-1307 ش] سند شمارهء 17(به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) سند شمارهء 18 نمایندگی سیاسی و جنرال کنسولگری دولت علیهء ایران-در بین النهرین ترجمه از جریدهء العالم العربی مورخهء 12 رمضان 1346،نمرهء 1221 «مسئلهء بحرین-بیانات وزیر امور خارجهء انگلیس» لندن فی 29 فوریه-جزایر بحرین جزایر کوچکی است که در خلیج فارس واقع و نسبت به جزایر دیگر اهمیتی ندارد مگر از وجههء تاریخی زیرا وطن اصلی فینفیها بوده و شیخ شمول در تحت حمایت انگلیس در آنجا حکومت میکند."