ملخص الجهاز:
چه در غیر اینصورت لازم میآید که آموزشگاههای مضر که مبنای درستی ندارند و بروی فساد اخلاق و تبهکاری پایه آنها نهاده شده است نیکو شمرده شوند و فی المثل ممکن است بوسیله آن آموزش کسانی تربیت گردند که با مهارت تام بتوانند از طرق غیر مشروع ثروتی تحصیل نمایند و ضمنا قادر باشند باینکه خود را در عین حال از چشم پاسبانان پنهان دارند و با تحقیق این دو کیفیت یقین خویش را خوشبخت دانسته و شاهد سعادت در آغوش خواهند پنداشت ولی در محیط،راجع آموزش و ارزش این موضوعات نمیتوان داوری نمود مگر اینکه بهمان نسبتی که نفع شخص تأمین شده است نفع جامعه نیز ملحوظ شده باشد پس بنابراین قاعده چنین نتیجه میگیریم که چنانچه بخواهیم بدانیم که برنامه خوب تنظیم و تدارک شده است و آموزش شایسته پایداری و قابل دوام میباشد ضروری است که شاگردان را در مراحل و مسیر زندگانی دنبال نموده و در چگونگی زندگانی و سرنوشت آنها آگاه شویم و آنها را با اشخاصی که آموزش دگرگون فراگرفتهاند یا اصولا عامی مانده قیاس نمائیم،خلاصه بایستی ارزش آموزش از روی عواید و فوائد نهائی آن معلوم گردد و علت وجودی جزء تأمین این نتایج ندارد و از روی نتیجههای امتحانات و مسابقهها مرتبه و ارزش آموزش بطور ناقص قضاوت خواهد شد و یا بهیچوجه موفق بقضاوت آن نخواهیم گردید و باید بکلی دور از معرفتهای عمومی باشیم در صورتیکه بخواهیم اخذ جوائز و موفقیتهای امتحاناتی را فقط هدف و مقصود غائی آموزش قرار دهیم و این خطا بین محصلین شیوع و رواج دارد و تقریبا آنها از زندگانی واقعی دورند و محیط زندگانی برای آنها محدود بهمان عرصه آموزشگاه است و فکری جز این ندارند که خود را با آن سازش دهند و بنظرشان آن محوطه سرمنزل حقیقی زندگانی است بیخبر از اینکه تازه در نخستین مرحله تهیه و تدارک کار قرار دارند.