خلاصة:
مقاله به صورت فشرده در مباحث گوناگون به چگونگی شکل گیری، رشد و شکوفایی و افول
تعزیه خوانی در جامعههای سنتی و نویت ایران میپردازد.تعزیه خوانی در بیرون از
مسجد و دستگاه رسمی مذهب و بر پایه فرهنگ مذهبی عامه مردم کوچه و بازار شکل گرفت و
رفته رفته رشد کرد و به صورت یک نمایش آیینی-مذهبی تمام عیار در آمد و در دوره
قاجار به اوج شکوفایی رسید.تعزیه خوانی در جامعههای سنتی ایران پیوسته همچون یک پایگاه ارتباطی نیرومند
میان مردم و مذهب نقش فعال داشته است.در ساختار اجتماعی-فرهنگی جامعه امروز، نمایش
آیینی-مذهبی تعزیه نقش پویا و کار آمد پیشین خود را به میزان زیادی از دست داده و
دیگر نمیتواند همچون گذشته وظیفه دینی-مذهبی و کار کرد آموزش-هدایتی خود را در
میان همه طبقات مردم حفظ کند.برای اینکه تعزیه خوانی در جامعه پیشرفته کنونی پایدار
و کار آمد بماند، بایستی ساختار صوری و معنایی و شکل اجرایی-نمایشی آن مطابق با
نظام فرهنگی و اندیشگی مردم جامعه دگرگونیهایی بیابد.
ملخص الجهاز:
"تعزیه خوانی در بیرون از مسجد و دستگاه رسمی مذهب و بر پایه فرهنگ مذهبی عامه مردم کوچه و بازار شکل گرفت و رفته رفته رشد کرد و به صورت یک نمایش آیینی-مذهبی تمام عیار در آمد و در دوره قاجار به اوج شکوفایی رسید.
در ساختار اجتماعی-فرهنگی جامعه امروز، نمایش آیینی-مذهبی تعزیه نقش پویا و کار آمد پیشین خود را به میزان زیادی از دست داده و دیگر نمیتواند همچون گذشته وظیفه دینی-مذهبی و کار کرد آموزش-هدایتی خود را در میان همه طبقات مردم حفظ کند.
با نگاهی تند و گذرا به موقعیت و وضع تعزیه خوانی در دهههای اخیر، و مقایسه آن با دورههای قبل، به خصوص با دوره قاجار، در مییابیم که این نمایش آیینی-مذهبی، نقش پویا و مؤثر خود را در زندگی معنوی مردم به میزان زیادی از دست داده و نا کار آمد شده است.
علاقه و دل سپردگی گروه سنت گرای به تعزیه خوانی، و نشان دادن شور و هیجان برای شرکت در مجالس تعزیه خوانی، به خصوص تعزیه خوانیهای دهه عاشورا، بیشتر به سبب دیر مانی عناصر فرهنگ سنتی-آیینی در ذهن و باور مردم این گروه، و وابستگی شدید آنان به سنتهای دینی-مذهبی و به نظام اعتقادی نیاکان، و خلق و خوی آنان به تکرار و استمرار الگوهای رفتاری و فرهنگی گذشتگان است."