ملخص الجهاز:
"نظر به اهمیت دایرة المعارف اسلام،در سال 1327 ش سید حسن تقیزاده،با کمک وزارت فرهنگ و همکاری فرزانگانی چون عباس اقبال آشتیانی،پرویز ناتل خانلری،غلامحسین صدیقی، سعید نفیسی،محمد معین،موسی عمید،عبد الحسین زرینکوب،عبد الحسین نوایی و زریاب خویی ترجمۀ مقالات این کتاب را به زبان فارسی آغاز کرد.
علاوهبر آنچه گذشت،عموم مقالات استاد در ارائۀ مطالب از مبدأ اطلاعات نخستین(مانند بحثهای دقیق لغوی دربارۀ مفاهیم و موضوعات،وجه تسمیه و سلسله انساب و زادگاه و تاریخ تولد در مورد مشاهیر و بزرگان،ذکر اقوال گوناگون برای کشف زوایای مبهم موضوع مدخل به همراه استنتاج صحیح نویسنده)آغاز میشود در بدنۀ اصلی مقاله-که بیشترین حجم مقاله را از آن خود کرده است و لزوم نگارش مدخل را نیز باید در همین قسمت جست-بحثهای بنیادین و تأملبرانگیز-مانند تأثیرگذاریهای تاریخی،فلسفی،کلامی و ادبی،اعتنا به جنبههای ادبی،فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی مدخل،آراء و عقاید و آثار(دربارۀ بزرگان و علما)کاربرد اصطلاحات گستردۀ فنی موضوع،و جز اینها بیان میشود و در پایان مقاله مباحث جانبی دیگر که در حکم حسن ختام مدخل است و دانستههای سودمندی نیز در خود گنجانده است مانند کوشش محققان پیشین در شناسایی آن مدخل و حوادث و تحولات مرتبط با آن،ذکر چاپهای گوناگون و نسخ خطی(در مورد آثار مکتوب)در اختیار خوانندگان قرار میگیرد.
تحصیل در حوزههای علمیۀ قم و فراگیری علوم دینی،سابقۀ فهرستنویسی نسخ خطی فارسی و عربی در کتابخانۀ مجلس شورای ملی و فهرستنویسی مجموعۀ بسیار نفیس اهدایی مرحوم سید محمد صادق طباطبایی به آن کتابخانه(که دکتر زریاب این کار را در سال 1325 ش به پیشنهاد مرحوم آقا محمد سنگلجی و موافقت دکتر تقی تفضلی متقبل شده بود)،28همکاری با مرحوم عباس اقبال آشتیانی در به پایان رساندن فهارس کتاب شد الازار(تصحیح علامه محمد قزوینی)،29تحصیل در محضر علمای مدرسۀ سپهسالار و دانشکدۀ الهیات،تعمق و مطالعه در ادبیات عرب از شعرای عصر جاهلی گرفته تا نویسندگان معاصر آن مانند طه حسین،احمد امین، عباس عقاد و..."