خلاصة:
ایران و ژاپن دو کشور آسیایی میباشند که در مواجهه با برتریهای غرب،نوسازی و اصلاحات را به شکل مدرن شروع کردند.نخبگان نوساز و اصلاحطلب دو کشور برای هم سطح شدن با غرب در زمینههای نظامی،اقتصادی،آموزشی و...،نوسازی و اصلاحات را ضروری دانستند.نوسازی و اصلاحات ژاپن با اعاده قدرت به امپراطور در اواسط قرن 19 م [1868 م]شروع شد.نخبگان و نیروهای قدرتمند ژاپن با یک هدف واحد،آن هم رسیدن به توسعه،برای فائق آمدن بر برتریهای غرب اجماع و انسجام و توانستند به توسعه دست یابند و همسطح غرب شوند.ولی با وجود اینکه نوسازی و اصلاحات در ایران زودتر از ژاپن در دوره معاصر اوائل قرن 19 م با عباس میرزا شروع شده بود،با اجماع و انسجام نخبگان و نیروهای قدرتمند جهت رسیدن به توسعه و فائق آمدن بر برتریهای غرب همراه نبود.نیروهای قدرتمند جهت حفظ منافع شخصیشان حاضر به همکاری با همدیگر برای پیشبرد نوسازی و اصلاحات نبودند.
ملخص الجهاز:
"دولت میجی که حاصل انسجام نیروهای قدرتمند سنتی و مدرن(زمینداران،تجار و بازرگانان،اشراف و امپراطور)بود و توانست نوسازی و اصلاحات را با موفقیت به پایان رساند و توسعه پیدا کند ولی نوسازی و اصلاحات در ایران با وجود آنکه زودتر از ژاپن در اوائل قرن 19 م با عباس میرزا شروع شده بود،با عدم انسجام نخبگان و به عبارت دیگر نیروهای قدرتمند سنتی و مدرن(حکام ایالات،ملاکین، روحانیون و...
امیر کبیر که قبل از صدارتش به روسیه و عثمانی سفر کرده بود و پی به عقبماندگی ایران و پیشرفت کشورهای غرب برده بود،درصدد نوسازی و اصلاحات برآمد برای این منظور او اولین اقداماتش را با تمرکزگرایی در کشور شروع کرد و توانست شورشهای مناطق مختلف کشور را سرکوب کند؛ شور سیستان و بلوچستان که انگلیس طرح جداسازی آن مناطق از ایران را پیگری میکرد، (هاشمی،1344،صص 98-97)شورش اللهیار خان آصف الدوله حاکم مشهد به دلیل اختلاف خود با شاه درباره انتصاب مسئولیت تولیت آستان قدس رضوی و غیره(آوری،1364،ص 124)علاوه بر آن او برخی حکام خودسر مانند حاکم نطنز،یزد و...
دولت امور اقتصادی و صنعتی را همچنان تا پایان دوره رضا شاه در اختیار داشت و رقابت بخش خصوصی شکل نگرفت در زمینه آموزشی نیز اصلاحات رضا شاه در مقایسه با اصلاحات ژاپن که نخبگان اصلاحطلب توانستند مدارس را در سراسر ژاپن گسترش دهند و بعد از 50 سال به عنوان باسوادترین کشور آسیا شناخته شوند،با موفقیت همراه نبود زیرا مدارس نه تنها در مناطق مختلف کشور به ویژه روستاها گسترش نیافته بود بلکه در مدارس به ویژه دوره متوسطه فقط افراد متمول میتوانستند تحصیل کنند."