ملخص الجهاز:
"امپراتوری عثمانی به لحاظ رقابت با روسیهی تزاری بر سر تملک آذربایجان و بهطور کلی درگیری با روسیه و سایر کشورهای مسیحی اروپا،قبل از شروع جنگ اول جهانی درصدد توسعهی نفوذ و قدرت خود برآمد،به همین منظور اقدام به ترویج دو مرام یا ایدئولوژی نمود: الف-پان ترکیسم یا پان تورانیسم برای اتحاد کشورهای ترک و ترکزبان ب-پایان اسلامیسم برای اتحاد کشورهای مسلمان و عرب (به تصویر صفحه مراجعه شود) با شروع جنگ اول جهانی دو امپراتوری روسیه و عثمانی که جزو طرفین جنگ بودند،با وجود اعلام بیطرفی ایران،جنگ را به داخل خاک ایران و منطقهی آذربایجان کشاندند و در طول مدت جنگ،چندینبار آذربایجان بین قوای روسیه و عثمانی دست به دست گشت و صدمات و خسارات مالی و جانی زیادی به مردم آذربایجان وارد آمد."