ملخص الجهاز:
استاد سعید نفیسی به تفصیل در کتاب تاریخ تمدن ایران ساسانی شهرهای منسوب به اردشیر را ذکر می کند و مهم ترین شهر آن را مدائن می نامد که مورّخان نوشته اند این کلمه به معنای مدینه است و به معنای شهرها, زیرا تیسفون مرکب از هفت شهر بوده که اعراب آن را مدائن سبعه می گفتند و کم کم به مدائن معروف شد; آن هفت شهر عبارت است از: اسفانور, وه اردشیر, هنبو شاپور, در زندان, وه گنبدی خسرو, بونیافاد, کردافاذ.
پرفسور آرتورکریستین در کتاب ایران در زمان ساسانیان می نویسد: تیسفون پایتخت دولت شاهنشاهی و مقر شاه بوده و در عهد خسرو اول به منتهای درجه وسعت خود رسید و آن از چندین شهر تشکیل شده بود که مجموع آن به زبان سریانی ماحوزه (mahoze) خوانده می شد و گاهی ماحوزه ملکا به معنای شهرهای پادشاهی و بعضی اوقات (medhinatha) خوانده می شد که عرب ها این لفظ را المدائن نامیدند و در زبان پهلوی مجموع این شهرها را شهرستانان می خواندند.
شهر گندی شاپور در دوره پادشاهی ساسانیان دارای دانشگاه و بیمارستان بوده و همچنین برای تدریس اساتید و آموزش دانشجویان کتابخانه ای وجود داشت که بیشتر این کتاب ها از یونان و هند و روم فراهم شده بود.
در این دانشگاه زبان علمی ابتدا یونانی بود, ولی بنا به دستور انوشیروان ساسانی تبدیل به پهلوی شد و کتاب های زیادی که در کتابخانه دانشگاه و بیمارستان گندی شاپور موجود بود به زبان پهلوی ترجمه شد.
کم کم گندی شاپور عظمت خود را از دست داد و در قرون اولیه اسلامی پزشکانِ مجرب به مرکز خلافت عباسی جذب شدند و این واقعه باعث افول ستاره اقبال دانشگاه و بیمارستان و کتابخانه های آن شد.