خلاصة:
مانویان یکی از ابزارهای مهم تبلیغی خود را کتاب میدانستند.آثار اصیل و مجموعه دینی مانوی شامل هفت کتاب است که به زبان سریانی آمیخته به گرایش ادسایی-از شاخههای آرامی شرقی-نوشته شدهاند.شاید علت انتخاب این زبان بدینسبب بوده که در طی آن زمان زبان سریانی زبان مهم بین النهرین بود و اهمیت بسزایی داشت.
تنها کتابی که به زبان فارسی میانه نگاشته شده است،کتابی است به نام«شاپورگان»که وی در آن اندیشههای خود را برای شاپور اول ساسانی بیان کرده و آن را به شاپور اول اهدا نموده است.
ملخص الجهاز:
در برخی روایات نقل میکنند: وقتیکه چهارده کیسه بزرگ از این کتاب سوخت از میان آتش طلا و نقره جاری شد(پوپ،بیتا:9)تذهیبکاریهای کتابهای مذهبی نزد مانویان رواج بسیار داشته و درحقیقت صحنهای از نمایش آزاد کردن نور و روشنایی بهشمار میرفته است.
آثار اصیل و مجموعهی دینی مانوی شامل هفت کتاب است که به زبان بومی مانی-سریانی آمیخته به گویش ادسایی-از شاخههای آرامی شرقی نوشته شدهاند.
برای مثال،عنوان یک دستنوشته برای اولینبار با حروفی بسیار بزرگتر از حد معمول و با رنگهای روشن، اکثرا مطلا و همیشه با مرز و فاصله زیاد که تشکیل نوارهای در اهتزاز، (به تصویر صفحه مراجعه شود) جلد کتاب کلز شاخههایی با انارهای بزرگ و انواع گل،از آن گلهایی که سنت اگوستین، مانویان را برای بد به کار گرفتن مفاهیم عالم خلقت سرزنش میکند،نمایش داده شده است.
مطلاکاری در کتب مانویان شایان ذکر است؛از مشخصات بارز کتابآرایی مانوی استفاده از فلز طلا در تزیینات و حاشیهها و جلد کتاب بوده است،بهطوریکه در برخی روایات نقل میکنند:وقتی که چهارده کیسه بزرگ از این کتب سوخت از میان آتش طلا و نقره جاری شد(پوپ،بیتا:9).
پس چرا آنها درست مثل مسیحیان که مخارج هنگفتی صرف پرستشگاههای خود میکنند پولشان را صرف کتابهای مذهبیشان میکنند؟»(پوپ،بیتا:8) آگوستین نیز در کتاب خود(در رد فاوست،فصل 13 بند 6 و 18)از نسخ دستنوشتهی عالی و ممتاز مانوی در قطعهای بزرگ صحبت میکند (ویدن،گرن،147:1376)و در آن از صحافی محکم و تزیینات آن سخن میگوید(پوپ،بیتا:8)ارزش این قبیل نوشتهها و کتابها بهخاطر قشر طلای ضخیمی است که در میناتورهای گرادگرد صفحات بهکار میرفت و افزونتر میگردید.