ملخص الجهاز:
"1-زیبائی و تأثیر در جمله 2-زیبائی و تأثیر در اجزای جمله اما قبل از اینکه به تحلیل نظر قدما در باب تأثیر و زیبائی-یعنی بلاغت-بپردازیم، چند نکته را نباید فراموش کنیم: اصولا قدما،بیش از اینکه به وظایف هریک از شاخههای بلاغت بپردازند و از نقشی که هرکدام در مجموعهء یک اثر ادبی میتوانند داشته باشند سخن بگویند به تقسیمبندیهای عجیب و غریب پرداختهاند و برای هرکدام از این تقسیمبندیها نامی فراهم آوردهاند که معمولا دانشجویان و جویندگان پس از زحمات بسیاری که در راه فراگرفتن آن تقسیمات و آن اصطلاحات تحمل میکنند از کاربرد آنها و میزان ارزش یا عدم ارزش آنها آگاهی نمییابند.
شاعر عرب نیز چنین است و شاعر ایرانی نیز متأثر از اوست،روی این حساب،واحد شعر در ادب ما«بیت»است و تمام کوشش علمای بلاغت اسلامی صرف این میشود که«زیبائی»یا«زشتی»را فقط در«بیت»ملاحظ کنند و به مجموعهء کلی و طرح عمومی اثر(یعنی محور عمودی آن)توجهی نکنند،در صورتی که قبل از اینکه به زیبائی و تأثیر در اجزای سخن بپردازیم،باید نخست ببینیم این اثر ادبی رویهمرفته در طرح کلی آن،هیچ زیبائی و تأثیری دارد یا نه؟آنگاه پس از این که به زیبائی طرح کلی ان رسیدگی کردیم بپردازیم به جزئیات.
این بحث خود میتواند (1)علت عدم توجه قدما به نقد و بررسی طرح کلی اثر در این است که در قدیم(در بلاغت و نقد ادبی ادبای اسلامی)نمونه عالی ادب،«شعر»بوده و از شعر هم شکل ظاهری آن(وزن و قافیه)موردنظر بوده و اینکه کوچکترین واحد شعر«بیت»است و«بیت»در قصاید عربی و فارسی استقلال کامل دارد و میتوان این واحد مستقل را ملاک داوری قرار داد."