قیام ابن حفصون و جایگاه آن مقالة

شورش‌های متعدد بر ضد امویان از حوادث مهم نیمه دوم سده سوم هجری‌ در تاریخ اندلس است.در میان پانزده شورشی که در این دوره روی داد،شورش‌ «عمر بن حفصون»(267-315 هـ)به دلیل مدت زمان طولانی و دامنه گسترده‌ آن اهمیت فراوان دارد.همچنین نزدیکی محل قیام ابن حفصون(شهر ریه)به‌ «قرطبه»جایگاه خاصی به آن می‌دهد.تحقیق حاضر در دو بخش،می‌کوشد تا نخست عوامل و زمینه‌های سیاست‌های معیشتی در اندلس را با توجه به نحوه‌ تقسیم اراضی از سوی امویان اندلس تبیین نماید و سپس در بخش دوم،قیام ابن‌ حفصون را از این منظر و با توجه به سیاست‌های نظام زمین‌داری و مالیاتی‌ امویان در اندلس مورد تحقیق و بررسی قرار می‌دهد.

"قیام ابن حفصون و جایگاه آن‌1 محمد کاظم رحمتی* شورش‌های متعدد بر ضد امویان از حوادث مهم نیمه دوم سده سوم هجری‌ در تاریخ اندلس است. 3 از مسائل مهم دیگری که در تحلیل علل قیام‌های مولدان و بربرها در اندلس توجه به‌ آنها ضرورت دارد؛مسئله سکونت اعراب در اندلس و نظام اقطاع و زمینداری امویان در اندلس است،زیرا بخشی از نارضایتی‌ها مبتنی بر نحوه توزیع اراضی«مفتوح العنوه»و اختصاص یافتن آن به گروه‌های خاص بود که نارضایتی محرومان از این امتیازات را فراهم کرد. با این وصف،به نظر می‌رسد احتمالا قیام عمر بن‌ حفصون،همانند بسیاری از قیام‌های دیگر که در اندلس رخ داد،بیشتر ناشی از نظام‌ مالیاتی و زمینداری امویان و تلاش آنان برای در اختیار گرفتن زمین‌های مرغوب‌ کشاورزی و محروم نمودن بربرها و ملودان از دست‌یابی به موقعیت برابر بود که‌ انگیزه‌های معیشتی جدی را برای شورش فراهم کرد. 82اما آثاری که اببن‌ حزم از آنها نام می‌برد به دست ما نرسیده است و تنها اطلاعات ما درباره این قیام‌ها،به‌ اطلاعاتی در منابع موجود مورخان اندلسی خاصه کتاب المقتبس ابن حیان اندلسی و کتاب‌ البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب ابو العباس احمد ابن عذاری مراکشی منحصر می‌شود92ابو مروان بن حیان(964 هـ. فاطمیان‌ که از دو سه با عباسیان و امویان اندلس درگیر بودند،در این دوران خود درگیر فرونشاندن قیام‌ ابو یزید نکاری مشهور به دجال بودند و توان حمایت جدی از قیام ابن حفصون را نداشتند."