ملخص الجهاز:
"هرچند اشکال دیگر هنر، (به تصویر صفحه مراجعه شود) هم چون شعر و موسیقی،در متون به جا مانده از ادوار پیشین اسلام به قدر کافی بحث و بررسی شده است،اما دربارهء معماری بهطور کلی سکوت حاکم است و تا آنجا که میدانیم گزارشی در توضیح تجسم و تحقق یک اثر اصلی معماری به دست معماران و صنعتگران، یا برداشت مصرفکنندگان و ناظران از آنها در دست نیست.
برخی نمونهها عبارتاند از:مسجد مدور طوبا در کراچی(1969)،مسجد شش گوش فرودگاه بین المللی ملک خالد در ریاض(1983)و مسجد هشت گوش ملک عبد الله درعمان(1989)هرچند طراحی این مساجد یادآور قبة الصخره یا عمارات متمرکز بقعهها است،بهرهگیری از اینگونه طرحها به شیفتگی نوین جهان اسلام نسبت به الگوهای دو بعدی هندسی نیز مربوط میگردد.
این که نویسندگان معاصر بر طرحهای مسطح دو بعدی هندسی در معماری جهان اسلام تأکید بسیاری داشتهاند جای تعجب نیست،زیرا هیچ سنت عمدهء دیگر معماری در سازماندهی نقشههای تزیینی خود چنین اهمیتی را برای هندسه قایل نیست.
سؤال نهایی که میتوان مطرح کرد این است که آیا قوانین هندسه به صورت خاص در اماکن متبرکه به کار میرفت تا آنجا را از بناهای غیر مذهبی جدا سازد، همان طور که آلبرتی به کارگیری شکلها و تناسبهای خاص هندسی را در طراحی کلیسا توصیه مینمود؟ شرایط کاربرد عملی،در مهندسی هر ساختمان اثر میگذارد.
در برخی سنن معماری،هم چون سنن مغولان و عثمانیان،در طراحی مساجد،اصول منضبط هندسی حاکم بود و در بسیاری از مساجد مدرن،ترتیب چند سبکی و چهار ایوانی جای خود را به ترکیب کمتر انعطافپذیر گنبد مربع داده است."