خلاصة:
کتاب «مفهوم آزادی از دیدگاه مسلمانان» اثر فرانس روزنتال از جمله آثاری است که سعی دارد مفهوم آزادی را در جامعه اسلامی و از دیدگاه اندیشمندان مسلمان ارایه کند. نویسنده در این کتاب با مراجعه به آثار و منابع متعدد تلاش می کند مفهوم آزادی را از دیدگاه مسلمانان در سطوح مختلف فلسفی، حقوقی، فقهی، جامعه شناسی، سیاسی و عرفانی بررسی کند. فراوانی منابع ارجاعی و دقت در استناد اقوال و آراء و استنباط نتایج و دیدگاه های مختلف درباره مفهوم آزادی از جمله امتیازات این کتاب است.
ملخص الجهاز:
"فصل اول کتاب،با عنوان«طرح مسئله»،به تفسیر مفهوم آزادی در دورههای مختلف زندگی بشر اشاره دارد و نسبی بودن مفهوم آزادی و ضرورت تمایز میان انواع آن را از احکام قطعی پیرامون آزادی معرفی میکند و در ادامه از یکی از نویسندگان نقل کرده که در اسلام،آزادی با انقیاد گره خورده است و آنگاه این سؤال مطرح میشود که آیا این تناقض عجیب(آزادی از طریق تسلیم و انقیاد)در واقع پارادوکس آزادی را از دیدگاه اسلام توصیف نمیکند(ص 22).
در بررسی شیوهء مؤلف باید گفت:گرچه او به منابع فراوانی مراجعه کرده و گاه میزان پینوشتها با اصل نوشته برابری میکند،از آنجا که به خوبی با جو علمی مسلمانان آشنایی نداشته،نوشته او نقایصی را داراست؛برای نمونه،در بحث مطرح شده،سخنی از بداهت برخی اصطلاحات و یا واژهها به میان نیامده است؛چه اینکه فقهاء و دیگر دانشمندان اسلامی در کتب خود واژهها و اصطلاحات بدیهی را تعریف نمیکنند،هرچند آن واژه فنی و اساسی باشد و از طرف دیگر،در ارجاعات مؤلف محترم غالبا بلکه همیشه به دانشمندان اهل تسنن ارجاع میدهد و گویا از استفاده از نظریات فقهاء و دیگر دانشمندان شیعی غافل مانده است و این داستان تأسفبار بسیاری از تحقیقات و فعالیتهای علمی و حتی کتابخانهها و مراکز علمی در کل جهان است که عمدا و یا سهوا خود را از نتایج تحقیقات و تلاشهای علمی دانشمندان شیعی محروم کردهاند.
بردهداری در اسلام در فصل چهارم کتاب به ابعاد جامعهشناختی و حقوقی مفهوم آزادی پرداخته شده و مؤلف در آغاز این فصل،بردهداری را سنتی مقبول در اسلام معرفی میکند و آن را پیشفرضی میداند که میان انسان آزاد و برده تمایزی الهی وجود دارد(ص 86)."