خلاصة:
کنش زبانی دو وجه دارد:یکی وجه معمول و عاری از نمودهای هنری و دیگری وجه هنری که با داشتن نقش غیر ارجاعی اشکال و گونههای مختلفی پیدا میکند. در زبان هنری شگردهای فراوانی به کار گرفته میشود.یکی از این شیوهها،تکرار آواها و واژگان و جملههاست.نوع نخست در واژگان و نوع دوم در سطح جمله و نوع سوم در سطحی وسیعتر و کلیتر به نام زنجیرهء گفتار.تکرار آوایی و واژگان، رایجترین مکررها به شمار میآید اما در میان شاعران فارسیگوی،به گونههای متفاوتی بدان پرداخته شده است.برخی سهمی اندک و برخی دیگر سهم بیشتری از دیگران دارند.مولوی در میان شاعران این شیوه را بسیار برجسته به کار برده است؛شاگردی که موجب موسیقی دلکش زبان و تقریب آن به مخاطب و در مواردی فراوان به سادگی زبان منجر شده است.این مقاله بر آن است که فقط از حیث زبانی(نه هنری)تنوع تکرار در مقولههای زبانی هفتگانهء فارسی را در غزلیات شمس،مورد بررسی قرار دهد و شیوههای ظهور آنها را بررسی کند.شگردی که خاص مولوی و از خصایص عمدهء شعری وی به شمار می رود.
ملخص الجهاز:
"این در حالی است که زبان به عنوان ظرف بیان،مقدم بر ادبیات و در جهان امروز توجه به آن
یکی دیگر از مباحث ساخت واژگان،ترکیبسازی از راه تکرار است و این مبحث کمتر مورد
اما نسبت به تنوع تکرار در اسم و صفت و قید و صوت،آنچنان بایسته،به این موضوع نپرداخته
افزون بر موارد مذکور،جناسی نیز به عنوان مکرر در علم بدیع مورد بحث قرار میگیرد و آن
او چنان مهارتی در این شیوه دارد که اغلب مقولههای زبانی را بی هیچ تنگنایی با تکرار
تکرار فعل صرفا برای تأکید است و این تکرار جنبهء مکانیکی دارد و چندان از زیبایی زبانی
در میان مقولههای زبانی تکرار فعل بسیار معمول است لیکن این تکرار در
زبان مولوی معمولتر و شمار آن نیز بیشتر است و دیگر آنکه بسیاری از این مکررها به جهت
فعلیار بخش نخست افعال مرکب است که اغلب اسم و صفت و در مواردی نیز ضمیر و حرف
اسم نیز چون دیگر مقولههای زبانی به شکل مکرر میرود؛به جهت تنوع کارکرد نحوی
تأکید میکند؛شعر مولوی از این ترکیب سهم قابل توجهی دارد بسیار از آن بهره یافته است؛
گوناگونی دارد و سهم هریک از آنها نیز در تکرار متفاوت است.
تکرار دو جزئی در هردو مصراع؛اکثر تکرارهای حاصل از این کارکرد زبانی،جمله است و بیشتر
دستورنویسان و پژوهشگران زبان فارسی قرار نگرفته است و تنها تنی چند به این مبحث مهم
تکرار هم در علم بدیع و هم در دستور زبان فارسی مورد استفاده شاعران و
توانسته است تمام مقولههای هفتگانهء زبان فارسی را از راه تکرار به کار گیرد و با شیوههای هنری"