خلاصة:
در این جستار به دو نکته توجه شده است:نخست،بررسی اوزان و بحوری که رودکی به عنوان آغازگر شعر فارسی آنها را به کار برده است و دوم،خوانش مجدد اشعار شاعر از رهگذر تأملات وزنی.در بخش نسخت مقاله این نتیجه به دست آمد که شاعر با تمام بحور و اوزان شعر فارسی آشنا بوده و بیشتر آن اوزان را در سرودههای خود به کار بسته است و تنها در چند وزن از وی شعری دیده نمیشود؛این مسأله ممکن است سه دلیل داشته باشد:یا در آن اوزان نیز شعری سروده که به دست ما نرسیده است چون بخش زیادی از سرودههای او از بین رفته است؛یا آن اوزان در روزگار شاعر هنوز ناشناخته و ناآزموده بوده است و یا شاعر خود تمایلی به آن وزنها نشان نداده است.در بخش دوم مقاله، دشواریهای خوانش شعر رودکی با کمک نظام موسیقیایی شعر فارسی بررسی و مرتفع شده است.در این راستا نتیجهء دیگری نیز حاصل شده و آن تصحیح تعدادی از ابیات دیوان شاعر است.
ملخص الجهاز:
"6 بیت در وزن فاعلاتن مفاعلن فعلن(خفیف مسدس مخبون محذوف)زمانه پندی آزادوار داد مرا زمانه را چو نکو بنگری همه پند است
3 بیت در وزن مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن(مجتث مثمن مخبون محذوف)این جهان پاک خواب کردار است آن شناسد که دلش بیدار است
7 بیت در وزن فاعلاتن مفاعلن فعلن(خفیف مسدس مخبون محذوف)مرد مرادی نه همانا که مرد مرگ چنین خواجه نه کاری است خرد
6 بیت در وزن مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن(هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)ای عاشق دلداده بدین جای سپنجی همچون شمنی شیفته بر صورت فرخار
5 بیت در وزن مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن(مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)تا جهان بود از سر آدم فراز کس نبود از راز دانش بینیاز گویا این بیت سرآغاز یک مثنوی بلند بوده است که مضمون آن داستانهای کتاب کلیله و
در مصرع دوم بیت اول کلمهء«پر»به ضرورت وزن باید مشدد خوانده شود.
در مصرع اول بیت نخست«نمایدت»بر وزن مفاعلن به جای مفتعلن آمده است.
(فاعلاتن مفاعلن فعلن) در مصرع دوم بیت هشتم وزن مخدوش است مگر چنین اصلاح شود:«رخ بکرده به ناخنان
بر وزن مفعول مفاعلن فعولن اما مشکل در این است که دو بیت بعد با هیچ حذف و تغییر و
در این وزن و با آن اصلاحات تنها مصرع اول بیت دوم مشکل خواهد داشت:هلا رودکی از-
وزن مصرع دوم بیت اول مفعول فاعلاتن مفعولن است اما اشکالی در وزن به وجود نمیآورد
(فاعلاتن مفاعلن فعلن) مصرع دوم بر وزن یاد شده است:(یافتن را همی نیابم ویل)."