خلاصة:
با نگاهی هرچند گذرا به کتابهای سدههای پیشین در کشور،جایگاه و اهمیت مطالعات مقایسهای و تطبیقی هنر برای مؤلفان آنها مشهود میشود.این مؤلفان برای شناخت و شناساندن و نیز ارزیابی و گاهی داوری به مقایسهء میان هنرمندان و یا آثار آنها توجه داشتهاند.به بیان دیگر،مطالعهء تطبیقی یکی از مهمترین روشها در نقد سنتی هنر کشورمان محسوب میشده است.گاهی حضور روش تطبیقی چنان پررنگ میشود که گویی بدون آن نمیتوان به شناخت اثر هنری یا هنرمند نائل گشت.
این مقاله قصد دارد جایگاه و اهمیت مطالعات و روش تطبیقی در برخی از دیباچههای مرقعات،تذکرهها،تاریخنگاریها را مورد بررسی قرار دهد و به طبقهبندی انواع این مقایسهها بپردازد.در طبقهبندی به انواع مقایسهها همچون عالی مطلق،عالی مقید،تفضیلی،تساوی همراه با پرسشهای مطرح شده پاسخ بدهد پرسشهایی همچون:آیا این مقایسهها صورتگرا هستند یا مؤلف محور یا ترکیبی؟در حوزهء متن آیا این مقایسهها صورتگرا هستند یا مضمونگرا؟
ملخص الجهاز:
"این مقاله قصد دارد جایگاه و اهمیت مطالعات و روش تطبیقی در برخی از
روش تطبیقی و مقایسهای است که این پیشا منتقدان به
گاهی مقایسه از سوی خود نویسنده صورت میگیرد اما
با یکدیگر مورد مقایسه قرار داد،اما میتوان همچنین اثر
دامنهء مقایسه بسیار گستردهتر از آن چیزی است که
اغلب شناخته میشود و یا گستردهتر از آن چیزی است که اغلب در کتابهای دستور زبان به عنوان مقایسه از
همچون سرعت کتابت این مقایسهء نهانی شکل میگیرد.
منشی قمی نیز در کتاب گلستان هنر در مورد مولانا
چنانکه ملاحظه میشود این صفات عالی مطلق اغلب
مقید به مکان:مؤلف گلستان هنر در مورد مولانا
مقید به عده:منشی قمی در مورد مولانا میرزا علی
میشود و در این مقایسه تفضیلی اتفاق قابل توجهی که
گاهی نیز برخی از منتقدان از مقایسهء تفضیلی میان دو
هنرمند میگریزند و برای هریک در کار خود صفتی عالی را فرض میکنند چنانکه منشی قمی در مورد
این مقایسهء تفضیلی گاهی نه برای یک هنرمند یا اثر،
مقایسهء آن با خواجه عبد الحی و مولانا درویش مینویسد:
این مسئله گاهی نیز برای نشان دادن
قدرت هنری بوده است چنانکه برخی از هنرمندان
است زیرا گاهی نیز شاگرد با اجازه امضای استاد را
این خصوص مؤلف مناقب هنروران مینویسد:«حکایت
با این حال حتی در مقایسهء تساوی نیز گاهی
میتوان گفت خود قرینهپردازی صورت گرفته است.
موضوع جالب توجه دیگر این است که گاهی برخی
یا بدون شرط با این هنرمند اسطورهای مقایسه میکنند.
تمامی این آثار مقایسهء اثر هم تا حدی دیده میشود و"