ملخص الجهاز:
"اما آنچه موجب شد در مورد این آیه، از میان همه تفاسیر، به تفسیر قاضی بیضاوی و آیت الله طالقانی و معدود دیگری از مفسران توجه کنم، نه از آن جهت بوده که تمایلی به ارائهی تفسیر اخلاقی از آیهی شریفه داشتهام، (آن گونه که استاد میرزایی در نقد خود مرقوم داشتهاند،) بلکه علاوه بر توجه به روحیات خاص یهودیان در طول تاریخ، که عشق به زندگی و پول، و بی توجهی به معنویات، مشخصهی اصلی آنهاست، توجه به قراین قرآنی زیر بوده است.
به هرحال آنچه گفتیم، حداقل، داشتن تردید را در مورد این «قتل عام به دست خود» توجیه میکند؛ و اگر نهایتا به این نتیجه برسیم که منظور آیهی شریفه واقعا انتحار یا کشتن یکدیگر باشد، آنچه شادروان علامهی طباطبایی ذیل این آیه گفته است انتحار عدهی کمی از گناهکاران، قابل قبولتر از گفتار سایر مفسران مینماید؛ و الله اعلم.
آنچه تکلیف را تا حد 90درصد روشن میکند، اینست که اگر منظور از «طعام» در آیهی شریفه «حبوبات» میبود، باید مشرکان و کفار را هم در کنار اهل کتاب قرار میداد؛ چون از این نظر همه یک حکم دارند، آنهم از آغاز بدیهی بوده، قرینهی دیگر در این مورد، کاربرد لفظ «طعام» در آیات قرآن است که به وضوح و در موارد متعدد در مورد هر غذایی اعم از گوشتی و غیر گوشتی به کار رفته است، مثل آیات: (بقره/61 و259)، (آلعمران/93)، (مائده/75 و96)، (کهف/19)، (فرقان/7)، (احزاب/53)، (عبس/24) و (انسان/8) قرینهی دیگر در همین مورد گفتار شیخ سعدی ـعلیه الرحمهـ است که در اشاره به فواید روزه داری گفته است: «اندرون از طعام خالی دار تا در او نور معرفت بینی."