ملخص الجهاز:
"2-مسئله ارزشمندی ادراکات را از بعد دیگری هم میتوان بررسی کرد:آیا تمام علوم انسان صادق است؟آیا تمام علوم انسان کاذب است؟یا برخی از آنها صادق و بعضی دیگر خطا است؟حقیقت در باب ادراک چیست؟ راه کشف حقیقت و طریق نشان دادن صدق یا کذب ادراکات انسان کدام است؟ تقسیم علم به تصور و تصدیق دومین تقسیمبندی در ورطهء علم است.
ملا صدرا و پیروانش که میگویند:مفهوم مادام که مفهوم است،همیشه کلی است و اگر دهها و هزاران مفهوم دیگر به مفهوم اول ضمیمه شوند،باز هم این مفهوم-از آنجهت که مفهوم است-میتواند مصادیق متعدد داشته باشد؛ مگر آنکه اشاره به خارج کرده وجودی عینی را مفهومی مرتبط کنیم،در اینصورت چون تشخص از آن وجود است،مفهوم هم متشخص و تک مصداقی خواهد شد.
اما کسی مانند شیخ اشراق که احساس را علم حضوری میداند،واقعگرای مستقیم است و اگر کسی ارتباط تصور را با خارج قطع کرد و آنرا واقعنما ندانست، در این زمینه از نظر معرفتشناختی به نوعی پدیدار گروی معرفتی گراییده است،و در واقع در محدودهء تصورات به نمودها دل خوش داشته است؛نمودهایی که هرگز نمیتوانند به بودها چنگ بیندازند.
(14)-وجود رابطه در خارج میان شیء و خودش واسطه نمیشود،اما در قضایای ذهنی و بطور کلی در محدودهء ذهن از آنجا که میان ماهیت و وجودش تغایر است-ازاینرو یکی از قواعد فلسفی این است که ان الوجود زائد علی الماهیة-با ملاحظهء همین تغایر اعتباری میتوان نسبتی میان آندو برقرار کرد؛بعبارت دیگر گویا میان ذهن و عین خلطی صورت گرفته و حکم عین بذهن تعمیم یافته است.
براساس تحلیل پیش گفته ذهن بعد از تصور موضوع و محمول میان آندو مقایسهای صورت میدهد و سپس حکم به اتحاد آندو در خارج و تحقق این نسبت در عالم عین میکند؛البته در قضیهء موجبه."