خلاصة:
بومیگرایی واکنش روشنفکرانی بود که میخواستند مخاطبان خود را به اصالتها و ریشههایشان توجه دهند،بنابراین کشورهای فراوانی که در معرض استعمار قرار داشتند،به این موضوع توجه کردند و طبیعتا جریانهای گوناگون روشنفکری در ایران نیز به آن بیتوجه نماندند.در بررسی جریانهای داستانی پیش از انقلاب،با جریان بومیگرایی مواجهیم،جریانی که معمولا منتقدان به آن توجه نکردهاند.در داستانهای این جریان به نقد بیگانگان و دولت همراه با بیگانگان و توجه دادن مردم به ریشههای خود توجه شده است.در این مقاله ضمن نظری مختصر به شرایط تاریخی،اجتماعی،فرهنگی و ادبی ایران در سالهای 1320 تا 1357 مؤلفههای موجود در داستانهای این جریان برشمرده شده است.بیگانهستیزی،توجه به هویت ایرانی اسلامی و تقابل این مؤلفهها با موضوع مدرنیسم از عمدهترین مؤلفههای داستانهای بومیگراست.بررسیها نشان میدهد توجه به جریان بومیگرا در دهه 20 و 30 شمسی کمتر از دهه 40 به بعد است.سیاستهای محمد رضا پهلوی در این دو دهه و نوع برخورد او با روشنفکران شرایطی را رقم میزند که در نهایت منجر به بیتوجهی به این جریان در دهههای 20 و 30 میشود.تأثیرات جریانهای روشنفکری بخصوص تفکرات آل احمد و شریعتی و تغییر کشور از سال 42 به بعد به این جریان در دهههای 40 و 50 رونق میبخشد.
ملخص الجهاز:
فصلنامه علمی-پژوهشی«پژوهش زبان و ادبیات فارسی» شماره پانزدهم،زمستان 1388:116-95 تاریخ دریافت:26/03/1387 تاریخ پذیرش:22/04/1388 بومیگرایی و تأثیر آن بر ادبیات داستانی معاصر ایران(1357-1320)* علیرضا صدیقی** چکیده بومیگرایی واکنش روشنفکرانی بود که میخواستند مخاطبان خود را به اصالتها و ریشههایشان توجه دهند،بنابراین کشورهای فراوانی که در معرض استعمار قرار داشتند،به این موضوع توجه کردند و طبیعتا جریانهای گوناگون روشنفکری در ایران نیز به آن بیتوجه نماندند.
ازاینپس گفته خواهد شد جمالزاده بدان سبب که میخواهد حتی المقدور ایرانی بماند و ایرانی فکر کند و برای ایرانیان چیز بنویسد به ظرفیتهای فراوان زبان فارسی بخصوص زبانی که مردم آن را میفهمند بسیار توجه نشان میدهد و در این کار آنقدر افراط میکند که داستانهایش را آسیبپذیر میسازد.
زیرا در آثار این نوع نویسندگان اقلیم خود نمادی از ایران میشود،ایرانی که در مواجهه با موضوعی به نام بیگانگان قرار دارد یکی از قراین موید این نکته آن است که نویسندگان بهطور کامل به زبان محلی وفادار نمیمانند و تغییراتی را در آن بهوجود میآورند.
اسرار گنج دره جنی نیز اعتراض به حکومتی است که با فدا کردن بسیاری از سنتها،آداب و ندیده گرفتن مردم،تجددی بیبنیاد را اساس برنامههای خود قرار میدهد و در این راه از هیچ چیزی فروگذار نمیکند و باعث ویرانی میشود.
ساعدی در دندیل نیز اگرچه بیشتر به سیاستهای دولت و نقد آن در راه دادن بیگانگان به کشور توجه دارد با این همه از مردم نیز در نمیگذرد.
در اسرار گنج دره جنی نیز اگرچه مردم موضوع اصلی نقد نیستند،گلستان روایتگر همراهی آنان با مرد روستایی میشود،مردی که نماد محمد رضا پهلوی است.