خلاصة:
نظریهپردازان اجتماعی عنصر رهبری، حضور مردمی و وجود یک ایدئولوژی پویا و دینامیک را برای ظهور قدرت اجتماعی و انقلاب لازم و ضروری میدانند. در انقلاب اسلامی ایران نیز پیوند عمیق و ارادت آگاهانة رهبری و مردم، مهمترین عامل محرکة انقلاب بود. این ارادت و شیفتگی نه ناشی از جنبة کاریزماتیکی شخصیت امام خمینی(ره)، بلکه برگرفته از پیوند تاریخی مردم مسلمان با مرجعیت شیعه بود که در ابعاد گوناگون حیات انسان ایرانی نمود یافته بود. بنابر این، بر خلاف انقلابهای دیگر، این مردم ایران بودند که عالمانه و آگاهانه رهبر و مقتدای خویش را انتخاب کردند. امام خمینی(ره) نیز در عین مجتهد جامعالشرایط بودن، رهبری با نبوغ ذاتی و صاحب اندیشه و فکر بود که به بسیاری از مفاهیم و مضامین دینی جان تازهای بخشید و به عکس مشی و منش رهبران انقلابی، عصاره و چکیدة اندیشه و عمل خویش را دفاع از حقوق عامه میدانست و تا پایان حیات خویش به خدمتگزاری مردم افتخار میکرد.
ملخص الجهاز:
"در حقیقت؛ امام خمینی با تحریم تقیه در مواردی که حیثیت اسلام در معرض خطر باشد و نیز با طرد تسلیم و انفعال در مقابل ستم و ستمگران زمانه، تفسیر تازهای از امر به معروف و نهی از منکر ارائه داد و موجبات اشاعه و نشر تفکر مبارزهجویی و انقلابی را در میان مردم ایران فراهم کرد(اشرفی، 1387، ص 104) و با طرد خوانش و قرائتی که سبب انزوای سیاسی اسلام و حوزههای علمیه و مسلمانان جهان شده بود و قیام و مقاومت در برابر طاغوت زمان را تحریم میکرد، نوعی ادبیات مقاومت و پایداری را تبلیغ و ترویج کرد.
(آشنا، 1384، ص 147) امام خمینی(ره) در قامت یک رهبر مردمی به هنگام بحث در مورد رهبری و جایگاه و کارکرد آن در انقلاب اسلامی ایران، این سؤال به ذهن متبادر میشود که آیا تنها امام خمینی(ره) به عنوان گزینة رهبری در دوران مبارزه مطرح بود؟ و اگر افراد دیگری غیر از ایشان خواهان سیادت و رهبری بر مردم بودند، چرا در نیل به نیت و قصد خود ناکام ماندند؟ و با به عنایت به نقش متفاوت رهبران در فرایند هدایتبخشی به یک انقلاب، امام خمینی چگونه این وظایف را به انجام رسانید؟ در ابتدا میتوان گفت که جامعیت امام خمینی(ره) در علوم اسلامی، شجاعت بینظیر و ارادة قاطع، بیداری سیاسی و درک زمان و مکان و اطلاع کافی و وافی از ابعاد عملی و دستورات اخلاقی اسلام، تأثیر زیادی بر پذیرش او به عنوان یک رهبر از سوی جامعه داشت(حکیمی، 1357، ص 144) و بر همین مبنا و مرام بود که آحاد مردم ایشان را به عنوان انسان مقدسی که در مقابل ظلم و ستم شاهنشاهی به پا خاسته است، ستایش میکردند."