خلاصة:
این مقاله به معرفی عارفی گمنام از قرن هشتم هجری به نام«شیخ شمسس الدین محمد بن ابی نجم»می‌پردازد که در جنوب استان فارس در شهر تاریخی«خنج» می‌زیسته است.تاکنون دربارهء این شخصیت اطلاعات دقیق و مبسوطی در دست نبوده و اکنون با بررسی سه نسخهء خطی که پس از وفات وی از سوی برخی نوادگان و مریدان وی نگاشته شده،به شرح حال،مبانی اندیشه و شیوهء سیر و سلوک وی پی می‌بریم.در این نوشته پس از بررسی برخی ویژگی‌های فردی و شیوهء ارتباط وی با هم‌عصران و دولتمردان روزگار خود،برخی زوایای اندیشه و نوع سیر و سلوک شیخ روشن شود.
ملخص الجهاز:
"». 8 با این بیت که در متن آمده است:سلطان دین محمد بابای او ابی نجم از وی طلب همیشه،طالب ره خدا تو
سخن می‌گوید:«شمس الدین شیخ حاجی محمد خنجی:نام پدر وی گویا ابو نصر
همچنین در تذکرهء حاضر گویا سال وفات شیخ در صفحات پایانی بوده است که دستخوش تاراج گذر زمان شده است؛اما خوشبختانه مورد واحدی در این زمینه پیدا
بنابه مندرجات تذکرهء ابو نجم-پدر شیخ-دارای چهار فرزند بوده است:
1. شیخ حاجی شمس الدین محمد بن ابی نجم(صاحب تذکرهء حاضر)
ابو نجم-جز شیخ محمد-اطلاع بیشتری در دست است.
هنوز آیاد و معمور بوده است و از آب آن استفاده می‌کرده‌اند؛وی در این‌باره گوید: و زاهد،به دست مبارک خود این چاه فروبرده و از برکت او دویست سال
مریدان تا یافتن آن مرید تصمیم می‌گیرند که به نزد شیخ رکن الدین عبد الله ابرقویی -در ابرقوه فارس-بروند؛اما چون در این میان با شیخ محمد بن ابی نجم مشورت
در لارستان کهن آمده است که«تولد شبخ محمد بن ابی نجم در سال وفات شیخ
ابی نجم به شمار می‌آمد،اما بارها برتری و تفوق شیخ محمد را بر خود متذکر شده است،
73 در جایی دیگر شیخ ضیاء الدین دربارهء محمد بن ابی نجم می‌گوید:
روایتی از زبان مریدی به نام زاهد شمس الدین محمد اسماعیل آمده است که شیخ از
این مخالفت‌های مشایخ دانیالی نسبت به مریدان شیخ محمد بن ابی نجم گوید:عداوت ایشان بدین خاندان بود پشت تا پشت تا این زمان
شواهد دال بر این است که حتی در زمان حیات شیخ هم وجود داشته است؛تا جایی که"
(
, 
, 
)
