سخن نخست: مردان دین در میدان سیاست افتتاحية

"اولین نمودهای حضور فعال روحانیان در تاریخ سیاسی معاصر را می‌توان در نهضت تحریم تنباکو و وقایع منجر به انقلاب مشروطیت‌ جست‌وجو کرد؛البته آغاز حضور سیاسی این گروه مهم در جامعهء ایرانی به زمان تأسیس حکومت شیعی صفویه بازمی‌گردد. سخن نخست نهضت تنباکو به رهبری روحانیت اولین تجربه در فعالیت اجتماعی به منظور محدود کردن اقتدار سلطنت و مخالفت با نفوذ بیگانگان‌ بود که با تداوم آن به انقلاب مشروطه منجر شد. تشکیلات روحانیت و حوزه‌های علمیه و نیز حضور این روحانیان مبارز در میان مردم مناطق مختلف کشور در کنار پایگاهن عمیق ایشان در میان مردم به مشارکت سیاسی و حضور گستردهء جامعهء ایرانی در همهء عرصه‌های اجتماعی و سیاسی،چه علیه مشروطیت حکومت و چه علیه نفوذ بیگانگان،انجامید و سرانجام پیروزی‌ انقلاب اسلامی ایران با رهبری امام خمینی(ره)را محقق ساخت."