خلاصة:
علم و دین در اسلام کاملا سازگار بوده و هرگز بحث رودرو بودن آنها در اسلام مطرح نبوده است. ریشه این عدم تعارض را در اسلام باید در نگاه توحیدی اسلام جستجو کرد.وقتی خدای این همان خدای طبیعت(خدای علم)باشد دیگر تعارضی نمیماند هرچند ممکن است دائره دین بسیار وسیعتر از دامنه علوم تجربی باشد.انسان دنیای مدرن هرچه از توحید فاصله گرفته است و به مرز شرک نزدیک شده است علم و دین را در تعارض بیشتری یافته است.بنابراین تعارض علم و دین را باید نمود شرک نوین دانست.اومانیسم نمود بارز شرک جلی است.اعتقاد به وجود خلیفه الله در زمین که متصرف در دو حوزه دین و طبیعت است ضامن حفظ هماهنگی علم و دین است.لذا این خلیفه خدا هیچگاه از اظهارنظر در ابعاد مختلف عالم طبیعت میباشد.از انجا که منشا این علم،علم الله است این علم هرگز تعارضی با دین خدا ندارد و نیز هرگز خطا به ان راه نمییابد.از همینجا علم دینی مفهوم پیدا میکند.درحالیکه نقطه اغاز علم بشری در عصر نوین حدسیات بشر عادی بوده و طبیعتا در معرض انواع خطاها بوده است، تاریخ علمی مسلمانان حاکی از ان است که نقطه اغاز علوم مسلمانان ایات و روایات دینی بوده است و همین مطلب هم احتمال خطا را تقلیل میدهد و هم راز دینی بودن علم مسلمین را هویدا میسازد.
ملخص الجهاز:
"طبق اعتقاد اسلامی عالم هستی مطلقا وابسته و نیازمند خدا است و به این مطلب در ایه 51 سوره فاطر
نیستند و ان علم حضوری ما نسبت به خدا است که همیشه برای ما وجود دارد اما گناه میتواند موجب
سوال دوم:اما در مورد اصولی که مرز علوم توحیدی را از علوم شرکامیز معین میکند سوالی که به نظر میرسد این است که ایا ارائه اصول و معیار برای معارف بشری مستلزم احاطه کامل بر تمام
است اما تاکید کرده اگر منظور از تبیان کل شیء همه علوم باشد حتما از طریق دلالت لفظی نیست بلکه
این نوشتار مختصر ظرفیت ان را ندارد که به همه مواردی که قران اشاره کرده است و علم جدید هم
برخی معتقدند منظور از امام مبین در ایه 21 سوره یس،لوح محفوظ است که میتوان از جمله انها به علامه طباطبائی اشاره کرد(طباطبائی،المیزان
اما انچه از تلفیق دو ایه فوق الذکر به دست امد این بود که درست است که در قران همه چیز ذکر
تجربی یعنی علم مربوط به عالم ماده نیز بخش بسیار کوچکی است از علمی بسیار وسیعتر و از انجا که امام معصوم یعنی خلیفه خدا در زمین بر تمامی عوالم هستی احاطه دارد پس علم کامل،که علم به عالم
ائمه منحصر به علم دین نیست شواهدی است از طب اسلامی که ذیلا به برخی از انها میپردایم.
فهم یعنی او وارث تمامی علوم است و بر همه معارف احاطه دارد(نقدی،ص 86)نیز امام صادق می فرماید:دانش 72 حرف است انچه پیامبران اوردهاند دو حرف است و مردم تاکنون بیش از دو حرف"