خلاصة:
یکی از شبهاتی که در مبانی اجتهاد شیعی مطرح میگردد، این است که فقه شیعی، با
وجود محدودیت منابع، چگونه توانایی پاسخگویی به مسائل مستحدث را درمسیر توسعه
داراست؟در ادامه مطالب قبل و در پاسخ به چنین سوالاتی برآنیم که به ارائه اسلوب اجتهاد
در آموزههای امامان معصوم بپردازیم. و اهمیت نظام اجتهادی غنی را که در عین
برخورداری از اصول و قواعد خاص، قابلیت رشد و پویایی و انطباق با مقتضیات و متغیرات
زمان در ناحیه موضوعات را داراست، از منظر امامان معصوم تبیین نماییم و نتایج این
اسلوب کارآمد را در حل مسائل زنان مورد ارزیابی قرار دهیم.عناوین اصلی مقاله بدین قرار است: الف- اهمیت بخشی به امر اجتهاد در زمان حضور
معصومان . ب- توجه به مقتضیات زمان در آموزش شیوهها. ج- پرورش نیروی متخصص در
علوم مختلف فقه و اجتهاد د- ارائه اصول و قواعد کلی اجتهاد و شیوه انطباق آنها با
مصادیق. هـ – جدا سازی اجتهاد صحیح از اجتهاد به رأی. و- موضعگیری امامان در برابر
اجتهاد به رأی. ز- آموزش شیوه انطباق با کتاب و سنت ح- تأکید بر اعتدال و پرهیز از
افراط و تفریط ط- توجه به عقلانیت در اجتهاد ی- تأکید بر رد متشابهات بر محکمات ک- نفی
اجتهاد بدون مبنای علمی ل- بیان شرایط فقیه و مجتهد.و در پایان تأکید امامان بر توانمند سازی علمی و فقهی زنان در حل مشکلات زنان.
ملخص الجهاز:
"این قراین و موارد مشابه نشانگر آن است که عصر پیامبرr زمان تشریع بود و با واقعه غدیر اکتمال و تمامیت و جامعیت آن اعلام و ابلاغ گردید و با وجود منشأ قانونگذاری و مبلغ پیام وحی، اجتهاد به صورت دستیابی و استنباط کلیه احکام ضرورتی نداشت، لیکن رسالت این دین جامع و جهانی و تداوم آن متضمن یک سلسله امور و تمهیداتی بود که دقیقا مورد توجه پیامبر اکرمr قرار داشت و تدارک جهت حل معضلات زمانهای بعدی در آن به خوبی قابل رؤیت است؛ چنانکه امر به ضبط و کتابت آیات و احادیث برای پیشگیری از دستبرد در ازمنه بعدی در عصر پیامبرr و با تأکید فراوان ایشان صورت گرفت و توصیه به تمسک به کتاب و سنت با بیانات مختلف حامل همین معنا بود.
و وقتی ایشان آیاتی را که مربوط به ایثار و اطعام است، ارائه کردند بدون آنکه جامعنگری و بصیرت داشته باشند، امامu فرمود آنچه را که سودی ندارد رها کنید و به افراط دست نزنید و به من بگویید آیا شما ناسخ و منسوخ محکم و متشابه و رموز جمع ادله و استنباط را میدانید؟ کسانی از این امت به همین سبب گمراه شدند و به هلاکت افتادند… سپس در تأکید بر میانه گزینی و جامع نگری فرمود: خداوند نهی کرده بندگان را از افراط و تفریط تا اینکه موجب ضرر خود و عائله خود نشوند زیرا خردسالان و مردان و زنان سالخورده توانایی گرسنگی ندارند… هذا ما نطق به الکتاب ردا لقولکم و نهیا عنه مفروض من الله العزیز الحکیم قال: و الذین اذا انفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواما (فرقان، 67) (حرانی، 1403 هـ، ص 365) خدا شیوه افراطی شما را هرگز نمیپسندد و آن را نهی کرده است، زیرا در صفات عباد الرحمن میفرماید یک وجه کمال گرایی آنان اعتدال است که نه دچار اسراف و نه دچار سختگیری میشوند بلکه از تعادل و قوام برخوردارند."