ملخص الجهاز:
"اینگونه رفتار خرد ورزانه(یعنی طبق قاعده)با زبان در زبانهای اروپایی بطورکلی، حاصل اندیشهی خردورزانهی اروپایی است و زبانهای زنده و بالندهی اروپایی که از دوران نوزایش(رنسانس)به این سور و به رشد گذاشتهاند-مانند فرانسه،آلمانی،انگلیسی و ایتالیائی-یعنی از زبانهای کوچک قومی به زبانهای جهانی علم و فرهنک و تفکر بدل شدهاند،در دامان خردباوری(راسیونالیسم)اروپایی پرورش یافتهاند و به همین جهت،با اینکه مادهی اصلی این زبانها،مثل همهی زبانهای دیگر-جز زبانهای ساختگی مثل اسپرانتو- فرادادی(ترادیسیونل)است حال رشد طبیعی در بستر حرکت تاریخی و فرهنگی قومی،رفتار خردورزانه،یعنی پابند نبودن یابنده نکردن به آنچه از گذشته رسیده است،شگفت نیست، چنانکه هر متفکر یا نویسندهای به خود اجازه میدهد که بر حسب نیازهای خود کلمه بسازد،مفاهیم تازه وضع کند،و یا خارج از سنت،بر طبق قواعد دستوری کلمات را بسط دهد، مشتقهای تازه از آنها بسازد،یا با استفاده از مادههای زبانی دیگر- بخصوص لاتینی و یونانی-واژههای تازه وارد زبان کند.
واژهسازی در چند مرحله چه بسیار اتفاق میافتد که برای یک مفهوم یا اصطلاح در مرحلهی نخست برابری درست یا کوتاه و رسا نیافتهاند و این کوشش در مراحل بعدی به نتیجه میرسد،در روزگار ما که گرایش به آنست که زبان فارسی به پشتیبانی قاعدهها و قالبهای خود با بهره- گیری از سرمایهی خود واژههای تازه بسازد،در عین حال این امکان فراهم شده است که آنچه در چهل-پنجاه سالهی اخیر ساختهاند و نارساست نیز اصلاح شود و ترکیبها و واژههایی کوتاه و بهتر جانشین آنها شود،چنانکه و اگر دان«رفراندوم»به«مراجع به آزاء عمومی»و یا«میدیوم»به«وسیله ارتباط»رسانندهی معنا بود،اما بیش از حد دراز بود و یافت شدن دو واژهی کوتاه و زیبا و رسای «همهپرسی»و«رسانه»برای این دو بدون شک توفیقی است که بعد از سالها به آن رسیدهایم و بیشک هر آدم با انصافی حکم میکند که دو واژهی اخیر،که در واقع،کلمه هستند به عبارت،بسیار کوتاهتر و بهتر از دو عبارت پیشین هستند و نشانهی آنست که بازگشت به مایهی اصلی زبان فارسی و استفاده از قالبهای آن تا چه حد میتواند ما را دریافتن یا ساختن واژهها یاری کند."