خلاصة:
با روی کار آمدن فتحعلی شاه قاجار، شعر و شاعری نسبت به دوره های افشاریه و زندیه وضعیت مساعدتری پیدا کرد. شاه قاجار که خود شعر می سرود و خاقان تخلص می کرد، به حمایت از شاعران پرداخت و با شکل گیری کانون جدید نهضت بازگشت در تهران، شاعران بسیاری از گوشه و کنار ایران به پایتخت روی آوردند.
خاوری شیرازی یکی از شاعرانی است که از شیراز به تهران مهاجرت کرد و با تکیه بر استعداد ذاتی و ممارست در انشای نامه های دربار، تاریخ نگاری و شعرخوانی در محافل ادبی پایتخت از نویسندگان و شاعران نسبتا صاحب نام عصر خود شد و آثار متعددی از جمله دیوانی حاوی بیش از هفت هزار بیت در قالب های مختلف شعری چون قصیده، غزل، ترکیب بند، مثنوی، قطعه و رباعی از خود به یادگار گذاشت. در این مقاله پس از بررسی مختصر وضعیت شعر در دوران افشاریه تا پایان دوران فتحعلی شاه، شرح حال، آثار، دیوان اشعار، گردآوری های دیوان و سبک شعری خاوری شیرازی به تفصیل تحلیل و بررسی شده است.
By the crowning of Fatali Shah Ghajar، poetry found a better position and status compared with the previous periods of Zands and Afsharids. The Ghajar king who was a poet himself and whose pen name was khaghan began to support poets and with the formation and establishment of the new center of restoration movement in Tehran، many poets directed their steps from around the country toward the capital of Iran، Tehran. Khavari Shirazi is one of the poets who immigrated from Shiraz to Tehran and by relying on his inherent talent and practicing letter writing and historiography، and poem recitation in the literary circles of the capital، turned into one of the relatively known poets and writers of his era and left many complete poetical works embracing more than seven thousand couplets of different forma such as elegy، ode، compounds of stanzas ، mathnavi، quatrain and poems stanzas. In this paper، after providing a brief study of poetry status in Afshar era ، up to the end of Fatali shah's period ، the biography، the works، the Divan of the poetry and the compilation of the Divan and style of Khavari shirazi are analyzed in details.
ملخص الجهاز:
". شرح حال میرزا فضل الله حسینی شیرازی متخلص به خاوری،از سادات جلیل القدر حسینیدار العلم شیراز و از شاعران،نویسندگان و منشیان دربار در قرن سیزده هجری است کهبه گفته خودش در سال 1199 در شیراز پا به عرصه حیات نهاد: {Sچون مرا دریافت در قندافۀ راحت به خواب#جد امی آنکه در ملک طریقت پادشاه#کرد فضل الله نام و از پی تاریخ من#گفت بادا داد ایزد یار با فضل اله2S}(مک 224 الف)محمود بن محمد دنبلی متخلص به خاور،از درباریان و شاعران معاصر خاوری کهخود را از دوستان وی معرفی نموده،در مقدمۀ نسبتا جامعی که بر دیوان خاوری نوشته،تاریخ تولد او را با دقت بیشتری نقل کرده است: «میرزای معظم الیه از عظمای سادات حسینی دار العلم شیراز است و ابا عن جد ازاعیان و اشراف آن بلدۀ لازم الاعزاز در یوم الخمیس تاسع شهر صفر المظفر سنۀ یکهزار و یکصد و نود و نه بعد از انقضای پنج ساعت و دو دقیقه که هنگام وصول نیراعظم به درجه کمال بود در بلدۀ طیبۀ مذکور به طالع اسد وجود عاقبت محمودشجلوهگر عرصۀ شهود و شاهد امکانش متمکن مسند وجود آمد»(اس 2 ب).
خاوری شیرازی نیز از نثرنویسان10و شاعران مرحله دوم بازگشت ادبی است که دردربار فتحعلی شاه و محمد شاه قاجار جایگاه و احترامی داشت و در سخنوری ونویسندگی مورد تأیید میرزا سید عبد الوهاب معتمد الدوله نشاط اصفهانی بود."