ماهیت صفات خدا از دیدگاه ابن میمون و مقایسه آن با آرای علامه طباطبایی مقالة

قبسات پاييز 1381 - شماره 25 ، العلمية - النشرية (Ministry of Science/ISC (‎12 صفحة - من 89 إلی 100 )

الکلمات المفتاحية: خدا حکمت متعالیه صفات خدا زبان دین علامه طباطبایی ابن میمون صفات خداوند صفات خداوند فعل موسی صفات فعلی

خلاصة:

مقاله حاضر بر آن است تا در حوزه معناشناختی صفات خداوند که از مهم ترین موضوعات معاصر در عرصه زبان دین به شمار می رود، به دو مسأله مهم، یکی مقیاس شناخت صفات خدا و دیگری تحلیل ماهیت صفات خدا از دیدگاه دو فیلسوف برجسته (یکی از قرون وسطا یعنی موسی ابن میمون و دیگری از قرن معاصر یعنی علامه طباطبایی) بپردازد. در این نوشتار کوشش شده است با تحلیل آرای این دو اندیشه ور و در ضمن مقایسه بین آن ها مشخص می شود که مبانی حکمت متعالیه که حاصل تلاش فیلسوفان مسلمان و برگرفته از آموزه های دینی اسلام است، معقول تر و موجه تر به این مهم پاسخ داده است.

ملخص الجهاز:

"بیان مطلب: چون ابن‌میمون، ترکیب در واجب‌الوجود را نفی کرد و معتقد بود که فقط وجود خداوند (آن هم تا حدی) درک می‌شود، نه حقیقتش، محال می‌داند که بتوان برای خداوند صفات ایجابی آورد؛ چرا که در نظرگاه وی، وجودی خارج از حقیقتش نیست که صفت بر یکی از وجود یا ماهیت دلالت کند؛ چنان‌که ترکیبی در ماهیتش نیست تا صفت ایجابی، به جزء ذات یا وجود عرضی از اعراض در ذاتش رهنمونی باشد؛ افزون بر آن‌که به نظر او، صفت ایجابی به نوعی شائبه تشبیه نیز خواهد انجامید که به این دلیل هم باید از وصف با ذات خداوند به صفات ایجابی خودداری کرد؛ (36) اما به‌کارگیری صفات سلبی به دلیل آن‌که به‌صورت مستقیم بر جزء ذات یا عرضی از اعراض دلالت نداشته، فقط ذهن را ارشاد می‌کند که موصوف تا حدی شناخته و تبیین شود، در وصف خداوند، بدون اشکال است و در واقع فقط این نوع صفت است که برای معرفی ذات او می‌توان به‌کار گرفت. در زمینه صفات فعلی، در تلقی به قبول چنین صفتی و این‌که کثرت آن، باعث کثرت ذات نمی‌شود، این دو فیلسوف با یک‌دیگر موافقند؛ ولی علامه، این صفات را زائد بر ذات می‌داند و ابن‌میمون آن را زائد بر ذات نمی‌داند؛ اما با توجه به تحلیل علامه در وجود رابطه میان فعل و ذات می‌توان تا اندازه‌ای بین نظریه این دو اندیشه‌ور در این مسأله تقارن ایجاد کرد؛ زیرا همان‌گونه که گذشت، علامه طباطبایی معتقد است: صفات فعل از مقام فعل انتزاع می‌شوند؛ اما این انتزاع به جهت رابطه‌ای است که میان فعل و ذات وجود دارد و صفات فعل، به نوعی اعتبار حینیت باز می‌گردد به این معنا که ذات خداوند به گونه‌ای است که اگر برای مثال، آفریده‌ای فرض شود، آفریننده‌اش او است و اگر رزقی در نظر گرفته شود روزی دهنده‌اش او است؛ بنابراین، از آن جهت که صفات فعلی به واقع برای ذات تحقق دارند، همچون صفات ذاتی‌اند."

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة: