خلاصة:
این پژوهش به بررسی وجه و وجهنمایی افعال وجهی در زبان ترکی آذری میپردازد.وجه-وجهنمایی طبیعتی نحوی-معنایی داشته و دیدگاه گوینده را به آنچه بیان میدارد نشان میدهد.افعال وجهی یکی از راههای بیان وجه میباشند.چارچوب این پایاننامه برپایهء آراء و نظرات اف.آر.پالمر پیرامون وجه و وجهنمایی(1986،2001)بنا نهاده شده است.این تحقیق پیکرهای از دو هزار جمله فراهم آورده که با بررسی آنها سه وجه خبری،امری و التزامی با درجات امکان و الزام به دست آمده است.همچنین تمایز بین وجه و وجهنمایی در این پژوهش به وضوح نمایان داده شده است بهطوری که وجه،صورت و ظاهر فعل و وجهنمایی نقش و کاربرد آن میباشد.نیز سه وجهنمایی برداشتی،درخواستی و توانمندی در زبان ترکی آذری یافت شد.
ملخص الجهاز:
"این پژوهش برپایه دو سؤال بنا گردیده است:(1)افعال وجهی در زبان ترکی آذری کداماند؟و(2)درجات افعال وجهی چه میباشند؟ در پاسخ به این دو سؤال،دو فرضیهء به ترتیب زیر ارایه میگردد:اول آنکه در زبان ترکی آذری سه فعل وجهی«بیلماخ»،«گرک»،«الماخ»و قید وجهی«بلک»یا فارسی شدهء آن «شاید»وجود دارند.
بخش دوم به پیشینه مختصری از زبان ترکی آذری و نیز بررسی آراء پالمر در مورد وجه و افعال وجهی و وجهنمایی میپردازد.
با توجه به اینکه وجه ẓMoodẒ صورت ظاهری فعل و وجهنمایی ẓModalityẒ نقش و کاربرد آن است،بنابراین با بررسی این دادهها سه وجه خبری،امری و التزامی در دستگاه وجهی ترکی آذری یافت گردید که دیگر وجوه نامبرده در کتابهای دستوری مانند وجه آرزویی و یا الزامی تنها نقش و کاربرد را نشان میدهند.
با توجه به مطالعات نگارنده در زبانهای فارسی و انگلیسی همان درجات در زبان ترکی آذری نیز یافت شد و این درجات عبارتند از«امکان و الزام»که میزان قوت و ضعف را در وجهنماییهای برداشتی،درخواستی و توانمندی نشان میدهند.
با توجه به اینکه وجه ẓMoodẒ صورت ظاهری فعل و وجهنمایی ẓModalityẒ نقش و کاربرد آن است،نبابراین با بررسی این دادهها سه وجه خبری،امری و التزامی در دستگاه وجهی ترکی آذری یافت گردید که دیگر وجوه نامبرده در کتابهای دستوری مانند وجه آرزویی و یا الزامی تنها نقش و کاربرد را نشان میدهند."