ملخص الجهاز:
"ابو منصور موفق الدین علی هروی،این کتاب را در سدهی چهار و پنج هجر ی قمری،دهم و یازدهم میلادی نگاشت *عبد الحسین اسماعیلنسب الابنیه عن حقایق الادویه الابنیه قدیمیتر ین کتاب به زبان و خط فارسی است که دربارهی گیاهان دارویی و اثر آنهاست.
ابو منصور برای نوشتن کتاب خود دلیل دیگری هم میآورد؛اینکه کتابهای حکیمان (پزشکان)پیشین و محدث(معاصر)خود را خوانده و نوشتههای آنان را به«تأمل»بررسی کرده،دربارهی ادویهی مفرد و مرکب(داروهای ترکیبی)و نیز اثر و کار هر دارو و فایده و زیانشان دقت کرده است.
وی میگوید: «خواستم کتابی بنا کنم(بنویسم)و هرچه شناسند[از داروها]اندر او(آن)یاد کنم»و قوت و اثر آنها را«به شرحی تمام و به وجهی نیکو بگویم»(همانجا)و بیان میکند به دلیل پیشآمدها و مشاغلی که داشته و به سبب«کسادی علم و کمی طالبان»تا این روزگار،فرصت نوشتن چنین کتابی را پیدا نکرده بود؛ چون به دربار پادشاهی-که صفات او پیش از این آمد-رسید،بر خود واجب دید که در این زمینه،کتابی کامل بنویسد؛زیرا بر آن است که«این کتاب شریفتر از آن است که مختصر باید کرد(همان،ص 3).
مجتبی هینوی همنظر قزوینی را تأیید می کند(همان)اما خالقی مطلق،پس از بررسی مفصل دیوان اسدی توسی و نیز دیوان قطران تبریزی و مقیسهی القاب«منصور،مؤید،مسدد»در مقدمهی الابنیه و اشعار مدحی اسدی طوسی و قطران تبریزی و همچنین مراجعه به سفرنامهی ناصر خسرو،نتیجه میگیرد«آن امیر ناشناس مقدمهی الابنیه،ابو نصر جستان است،نه امیر منصور سامانی»(ص 366)و میگوید اسدی طوسی و مؤلف کتاب الابنیه هردو همزمان یکدیگر،در دربار ابو نصر جستان به سر میبردهاند(همان،صص 466،566)."