خلاصة:
در این مقاله نخست در باره مقدمات فتح سند سخن به میان آمدهاست. سپس فتوحات 7 ساله محمد بن قاسم ثقفی
در قسمتهای غربی هند دنبال شده و سر انجام اوضاع سیاسی متصرفات اسلامی در هند بعد از برکناری محمد ابن قاسم
از سوی سلیمان بن عبدالملک تا اوایل خلافت عباسیان مورد بررسی قرار گرفتهاست.
ملخص الجهاز:
مسکویه که در تجارب الامم در ذیل خلافت ولید بن عبدالملک حدود 21 صفحه از فتوحات قتیبة بن مسلم باهلی سخن گفته است، در خصوص فتح سند ـ که همزمان با همین فتوحات بودهاست ـ فقط به این عبارت کوتاه بسنده کرده که «در عهد ولیدبن عبدالملک، محمد بن قاسم هند را گشود»(2/337).
بلاذری (همانجا) نوشته است که پس از فتح دیبل، محمد بن قاسم مسجدی در این شهر بساخت و نیز محلهای برای مسلمانان بنا کرد و 4000 تن از آنان را در آن جای داد.
محمد بن قاسم پس از فتح دیبل و مصالحه با اهالی بیرون (2) ، با موافقت و تشویق حجاج به پیشروی خود ادامه میداد (یعقوبی، 2/244) و شهرها را یکی پس از دیگری می گشود تا اینکه پس از عبور از رور (3) ، سمنیان شهر سربیدس نزد وی آمدند و خواستار مصالحه شدند.
داهر پادشاه سند به محض اینکه از پیشروی محمد بن قاسم آگاه شد، خود را مهیای نبرد کرد (نک: بلاذری، همانجا؛ نیز نک: یعقوبی، همانجا؛ ابن کثیر، 9/3 ـ 92).
یعقوبی می نویسد: محمد بن قاسم پس از شکست سپاه داهر، فتحنامه سند را به همراه سر داهر نزد حجاج فرستاد (4) و آنگاه پیشروی خود را در بلاد سند دنبال کرد و شهرها را یکی پس از دیگری گشود تا اینکه در کنار شهر اور (5) ، از شهرهای بزرگ سند، فرود آمد و آنجا را سخت در محاصره گرفت.