دیکته و زاویه: آنجا که عیان است، چه حاجت به بیان است؟! مقالة

"با این مقدمه می‌بینیم که ساعدی‌ در«دیکته»تنها سخنگوی«فکر»است بهمان‌ صورت مجرد خود نه خلاق نقش و داستان، ممتحنان دیکته می‌کنند-مدیر جوائز به«امتحان‌ شونده»سیب تعارف می‌کند(نشانه بهترین‌ غذا(؟!)لباس فراک تعارف می‌کند(نشانه‌ مقام(؟!)زن عشوه‌گر تعارف می‌کند(نشانه‌ زندگی خانوادگی خوب،(؟)جدید(؟))- کتاب طلائی تعارف می‌کند(نشانه تضمین نامه‌ برای آینده(!))و جوان در مقابل همه این‌ «هدایا»یک پاسخ دارد:نه. اینک این سئوال باقی می‌ماند چرا کارگردانی‌ چون رشیدی این نمایشنامه‌ای را کارگردانی‌ می‌کند؟نخست می‌پرسیم کارگردان و هنرپیشه‌ چگونه به نمایشنامه نگاه می‌کنند؟برای هنرپیشه‌ نقش مهم است:او به خوبی یا بدی نمایشنامه‌ یا نقش‌های دیگر کاری ندارد حتی خوبی و بدی خود نقش هم اثر مهمی در علاقه و دلبستگی‌ او به آن نقش ندارد. با همه این کوششها رشیدی موفق نشد به کار ساعدی جهت و هدف بدهد و آنرا«یکدست»سازد رشیدی تقصیری ندارد زیرا اشاره‌هائی چون‌ «سیب»بعنوان بهترین غذا یا زن رقاص(صحنه‌ رقص بسیار طولانی بود!)معرف ایده‌ال یا کتاب‌ طلائی به معنای تضمین برای زندگی نه تنها لطیف و زیبا نیست بلکه بسیار خنک و بی‌مزه است کوتاه سخن من می‌پذیرم،آنجا که عیان‌ است چه حاجت به بیان است!اما به شرط آنکه بیان‌ واقعا زیبا و گیرا باشد. نویسنده لازم است نخست بدون در نظر گرفتن‌ هیچگونه امتیازی درست شبیه یک قاضی نقش‌ها را در بازی آزاد بگذارد درست است که قاضی رای‌ را صادر خواهد کرد ولی تماشاگر باید حد اقل‌ هیئت منصفه این دادگاه باشد متاسفانه یک عبارت‌ تمام و کمال دلنشین و اندیشه‌انگیز از دهان نقش‌های‌ او بیرون نیامد بجز کلمات بس سوزناک پیرزن‌ تا تماشاچی خود مزخرف بودن یا مزخرف نبودن‌ گفتار اینهمه نقش روی صحنه را دریابد."