ملخص الجهاز:
"»(4) فرهنگ در داغستان چند روز مهمان میرزاعبد الرحیم طالبزاده نویسنده و آزادیخواه نامیبود،فرهنگ میگفت در نخستین برخورد،طالبزاده با کلامی آمیخته با تغیر و تاثر گفت:چرا اتابک را کشتید؟این مرد آمده بود خدمتکند چرا نگذاشتید؟(5) باری،فرهنگ چند سال در پاریس تحصیلمیکرد،او دیگر بکلی رابطۀ خود را با سیاستگسسته بود،زیرا خوب میدانست که قرارداد1907 و سازشکار روس و انگلیس سایۀ مخوفخود را بر سیاست ایران گسترده و بیشتر سیاستپیشگان ما که در آن اوقات از لندن و پاریسسر در میآوردند دانسته یا ندانسته در مسیر همانسیاست گام برمیداشتند.
در آن اوقات وثوق الدوله نخست وزیر بودو او خود در شعر و ادب فارسی مقام شامخیداشت و دانشمندان را ارج مینهاد،از اینروفرهنگ را احترام میکرد،در آن زمانها چندیننفر از اهل قلم را فرهنگ به وثوق الدولهمعرفی نمود و حمایت او را نسبت بآنان جل کرد،یکی از آنان آقای علی دشتی نویسندۀ فاضل وبیباک و پر جوش و خروش بود که بوسیله فرهنگبه وثوق الدوله معرفی شد و در روزنامۀ ایرانکار نویسندگی را آغاز کرد.
فرهنگ سال گذشته پس از هشتاد و هفتسال زندگی چشم از جهان فرو بست و چونبازماندگان با نفوذی نداشت مجلهها و روزنامههاکه برای ویار همسر فلان خواننده کاباره و یا برایتخلف رانندگی خواننده بار مولن روژ چند ستوناز صفحات خود را پر میکنند ورپورتاژهایمصور تهیه مینمایند از فرهنگ کوچکترین یادینکردند،انجمن قلم که بسیاری از اهل قلمو نویسندگان و پژوهشگران واقعی را نمیشناسد(همچنانکه آنان انجمن قلم را نمیشناسند)نه درزندگی نه پس از مرگ به تجلیل فرهنگ نپرداختفرهنگ مظهر یک ایرانی وطنخواه و آزاده و پاکدلو پاکدامن بود و در گروه پژوهشگران و نویسندگانبجامعیت او کمتر کسی را میشناسم."