ملخص الجهاز:
"گریبر،ضمن بررسی این فرایند تقدس،در مورد مسجد مینویسد:«طبق نظر مسلمانان در مورد اسلام و توسعهء آن،از ابتدا هیچ اندیشهء از پیش طراحی شدهای برای ایجاد مکانی مقدس مطرح نبوده،بلکه تنها محلی برای رویدادهای خاصی و بعضا مهم در نظر بوده است.
در این دیوار رو به قبله محرابی با تزئینات مفصل قرار داشت،که ظاهرا از عصر امویان در مسجدها قرار گرفت و سپس از عصر عباسیان در همه جا رسم شد،به این صورت که ابتدا تنها در مسجد جمعه قرار داشت،اما بعدها رفته رفته در همهء مساجد مرسوم شد.
امویان قبل از ایشان چهار مناره در مسجد پیامبر(ص)در مدینه ساخته بودند،با این حال تنها در عصر عباسیان بود که افزودن مناره به ساختمان مسجد در سراسر جهان اسلام رایج شد.
المقدیسی(502:3991)که در مشاهدهء رفتار مردم در مسجد بسیار دقیق است میگوید در بعضی مساجد عبادتکنندگان غالبا در طول نماز بیقرار بودند،بینی خود را با سر و صدا تخلیه میکردند،و حتی ترشحات آن را زیر زیلوها میمالیدند.
(پدرسون 556:7891)میگوید از فهرستی که ابن العاج از فعالیتهای غیر مجاز در اماکن مقدس تهیه کرده چنین بر میآید که«آنجا بازار بوده است»،و این خود مسجد جامع شهری را به یاد میآورد که گاه صدای وعظ در میان فریاد گدایان گم میشد.
به این ترتیب مسجد عبادتگاه و ساختمانی است که از نظر مؤمنان فضایی مقدس دارد که با محیط غیر مذهبی پیرامون خود متفاوت است و به علت قداست خود میتواند معنای کلام و اعمال مؤمنانی را که در آن حاضر میشوند تقویت کند."