خلاصة:
طرح مسئله: امروزه حمایت از ابداعات و اختراعات از طریق حقوق مالکیت صنعتی و سیستم
ثبت و اعطای حق انحصاری به مخترع در توسعه اقتصاد، صنعت، تجارت و رفاه و سلامت
اجتماعی جوامع اهمیت زیادی یافته است.
روش: در این مقاله سعی شده است به تشریح روابط میان حمایت از مالکیت صنعتی و ثبت
چنین اختراعاتی و حق بر سلامت افراد پرداخته شود و اعلامیهها و موافقتنامههای
بینالمللی در این خصوص نیز بررسی شده و راهکارها و روشهای موجود با حفظ سیستم ثبت
اختراعات و ابداعات در تأمین حق افراد در برخورداری از حداقل استانداردهای بهداشتی،
دارویی و درمانی مورد بحث واقع شود.
یافتهها و نتایج: مهمترین موافقتنامه راجع به حمایت از مالکیتهای فکری
(موافقتنامة جنبههای مرتبط با تجارت حقوق مالکیت فکری که به اختصار تریپس خوانده
میشود و در مذاکرات تشکیل این سازمان معروف به دور اروگوئه بهعنوان ضمیمه شماره
یک این مذاکرات تصویب گردیده و هماکنون پذیرش آن پیششرط الحاق به سازمان تجارت
جهانی است، حمایت از اختراعات مربوط به حوزه بهداشت و درمان و دارو را مجاز دانسته
است.
ملخص الجهاز:
"2. به رغم استدلالهایی که به منظور حذف حق ثبت و عدم اعطای حق انحصاری به مبتکر اختراعات مربوط به حوزه بهداشت و درمان میشود و این امر را موجب تضمین برخورداری افراد از حداقل استانداردهای مربوط به دسترسی داروها و خدمات درمانی و بهداشتی میدانند، برقراری حق ثبت برای ابداعات مربوط به این حوزه و ایجاد بستر مناسب برای مخترع جهت افشای اطلاعات و دانش و یافتههای خود، بیش از حذف حق ثبت، موجب توسعه سلامت اجتماعی خواهد شد و برقراری سیستم ثبت برای ابداعات دارویی و بیوتکنولوژی در کشورهای توسعهیافته و صنعتی و تجویز حمایت در موافقتنامههای بینالمللی در سالهای اخیر خود حاکی از این موضوع است.
5. بعد از اعطای حق ثبت به مخترعان اختراعات و ابداعات مربوط به داروها و حوزه بهداشت و درمان و ایجاد حقوق انحصاری در تولید و توزیع، فروش، واردات و صادرات محصولات دارویی در مواردی که دارنده از حقوق اعطایی سوءاستفاده کند و سلامت افراد جامعه به خطر افتد، کشورها راهکارهای مختلفی برای حفظ منافع و سلامت اجتماع در پیش گرفتهاند که از جمله آنها میتوان به موارد ذیل اشاره داشت: ـ برقراری مجوزهای بهرهبرداری اجباری در مواردی که مخترع در شرایط عادی از اختراع بهرهبرداری نمیکند و یا به اشخاص ثالث با پیشنهاد شرایط مناسب اجازه استفاده نمیدهد؛ ـ مصادره حق اختراع در مواردی که برقراری مجوز اجباری کارساز نباشد؛ ـ تولید اختراعات دارویی در موارد خاص بدون اجازه دارنده حق؛ ـ تجویز واردات موازی؛ ـ استثنا کردن کلی اختراعات دارویی یا برخی از آنها از حمایت به موجب سیستم مالکیت صنعتی یا استثنا کردن به دلیل تعارض با نظم عمومی جامعه و سایر موارد."