خلاصة:
فضای سایبرنتیک بهمثابه یک فضای ارتباطی نوپدید، جذاب و فراگیر به سرعت جای
خود را در عرصه تعاملات اجتماعی باز میکند. این پدیده نیز همچون هر پدیده جدید
دیگری بحثهای فراوانی به راه انداخته است. عدهای با خوشبینی مزیتهای آن را برمیشمارند
و برخی هم با بدبینی درباره مضرات آن هشدار میدهند؛ هر دو گروه نیز شواهدی بر مدعای
خود دارند. مقاله حاضر ماحصل تحقیقی دستاول برای آزمون یکی از مهمترین مدعیات در
این عرصه است که تأثیر فضای سایبرنتیک بر هویت ملی باشد. بدین منظور ابتدا تعریفی مورد
اتفاق نظر از فضای سایبرنتیک ارائه میشود. سپس رابطه فضای سایبرنتیک و هویت اجتماعی
مورد بررسی قرار میگیرد. آنگاه چارچوب نظری و فرضیه تحقیق «تجربه فضای سایبرنتیک
موجب تضعیف هویت ملی میشود» ارائه میشود. برای اندازهگیری هویت ملی، مقیاس (با
اتکا بر نظریه هویت اجتماعی تاجفل) ساخته شد که معرفی و نتایج آزمون مقدماتی انجام گرفته
برای اطمینان از اعتبار و روایی آن تشریح میگردد. فرضیه تحقیق در قالب طرحی مقطعی به
روش شبهآزمایشی مورد آزمون قرار گرفت. پرسشنامه نهایی توسط نمونهای (365 نفر) از
دانشجویان دانشگاه تهران که به روش غیراحتمالی سهمیهای انتخاب شدند، تکمیل گردید.
پاسخگویان بنا بر داشتن یا نداشتن تجربه استفاده از اینترنت به دو گروه آزمون (180 نفر) و
شاهد (185 نفر) تقسیم شدند. فرضیه تحقیق با دو تکنیک من ـ وایت نی و رگرسیون چند
متغیری آزمون گردید که تأیید نشد. نتایج اصلی و جانبی تحقیق، به همراه دلایل عدم تأیید
فرضیه تحقیق به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.
ملخص الجهاز:
"(2) Stepwise (3) Enter هویت ملی به میزان 3/28% توسط ده متغیر از متغیرهای کنترلی تحقیق تعیین میشود که پس از تحصیل در رشتههای ادبیات و علوم انسانی (251/0 = aھ)، به ترتیب عبارت از میانگین صرف وقت برای تماشای تلویزیون در شبانهروز (197/0 = aھ)، وجود رادیو در منزل (171/0 = aھ)، میانگین صرف وقت برای تماشای برنامههای ماهواره در شبانهروز (119/0ـ = aھ)، استفاده از تلفن برای ارتباط با عضو یا اعضای مقیم خارج از خانواده (106/0ـ = aھ)، وجود ویدئو در منزل (119/0ـ = aھ)، جنسیت (102/0ـ = aھ)، وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی (111/0ـ = aھ)، استفاده از اتاق گپزنی برای ارتباط با عضو یا اعضای مقیم خارج از خانواده (119/0ـ = aھ)، و استفاده از اتاق گپزنی برای ارتباط با دوست یا دوستان مقیم خارج (106/0 = aھ)، است (aھ ها براساس مدل 11 جدول 10، ذکر گردیدهاند).
نتیجه اصلی تحقیق میانگین هویت ملی در گروه آزمون، برخلاف فرضیه تحقیق کمتر از مقدار مشابه در گروه شاهد است و از قضا این تفاوت معنادار است؛ به این معنا که میتوان رابطهای میان فضای سایبرنتیک و ضعف هویت ملی یافت، لیکن از آنجا که گروههای آزمون و شاهد به لحاظ رشته تحصیلی ناهمگن محسوب میشدند (پاسخگویان گروه آزمون عمدتا دانشجویان رشتههای فنی و مهندسی و پاسخگویان گروه شاهد عمدتا دانشجویان رشتههای علوم انسانی بودند)، ممکن بود رابطه مشاهده شده به این تفاوت نسبت داده شود.
اما بحث در نتایج اصلی تحقیق آشکار میسازد که صرف عدم تأیید فرضیات به معنای فقدان تأثیر و تأثر و حتی رابطه میان تجربه فضای سایبرنتیک و هویت ملی نیست، بلکه نشاندهنده پیچیدگی رابطه و بنابراین آثار متقابل و متفاوت سطحی، عمقی، کوتاهمدت و بلندمدتی که میان این دو متغیر بهویژه در حضور دیگر متغیرهای زندگی اجتماعی میتوان تصور کرد."