خلاصة:
افزایش ارتباط میان ایران و غرب،به ویژه در یک قرن اخیر،بعضا موجب نفوذ افکار و اندیشههای به اصطلاح روشنفکرانه در میان بخشی از جامعهی ایرانی شده است.غربیها با طرح سؤالاتی در مورد دین اسلام و چگونگی ورود آن به ایران،در صدد القای این فکر بودهاند که اسلام با زور از جانب بیگانگان(تازیان!)بر ایرانیان تحمیل شده است.آنچه که موجب تأسف و اندوه بیشتر میشود،تکرار این کلمات از جانب برخی از جوانان ایرانی است که تصور میکنند طرح این مطالب در راستای عرق ملی و احساسات وطندوستانه است.کنکاش در مورد نقش اسلام در تاریخ ایران و تأثیر آن بر جنبش نرمافزاری و تولید علم، میتواند از زوایا و ابعاد مختلف انجام پذیرد.یکی از مهمترین موارد آن،نقش اسلام در پیشرفتهای علمی و جنبش نرمافزاری ایرانیان است.آنگاه که بیشتر جامعهی ایرانی در شرایط سخت و دشوار و بر اساس نظام«کاست»،از بسیاری حقوق مشروع خود محروم بود،ندای رهاییبخش اسلام،در بر دارندهی آزادی و رهایی از بتهای اشخاص و ابزار،و ایجاد عدالت بود.در این راستا نه تنها امکان علمآموزی برای هنگام فراهم گشت؛بلکه این امر به عنوان یک ضرورت تلقی گردید. اسلام در حوزهی علم و دانش،برای ایرانیان رهاوردهایی عظیم و گسترده در بر داشت.کافی است حتی بخشی از آن موارد،تبیین گردد تا بتوان خدمت دین اسلام را،به این سرزمین باستانی دریافت.کشف استعدادهای پنهان(و حتی زنده به گور شود!)،امکان تماسهای علمی بسیار گسترده با سایر ملل،(با توجه به برداشته شدن مرزها و محدودیتهای گذشته)،فراهم شدن زمینهی مسافرتهای علمی به اقصی نقاط خلافت اسلامی،رقابت دربارهای خلفا و سلاطین حکومتهای موجود در داخل ایران برای استفاده از علما و دانشمندان،ترجمهی کتابهای مختلف علمی و فکری به زبان عربی و سپس فارسی،و طرح شدن این کتابها در محافل علمی،احترام به شعور علما و رشد جایگاهشان در بین مردم و حکومتها،فراهم شدن زمینههای مساعد برای رقابت ایرانیان با سایر ملل از نظر علمی و سرانجام اینکه این اسلام بود که به ایرانیان هویت علمی داد.
ملخص الجهاز:
کشف استعدادهای پنهان(و حتّی زنده به گور شود!)،امکان تماسهای علمی بسیار گسترده با سایر ملل،(با توجه به برداشته شدن مرزها و محدودیتهای گذشته)،فراهم شدن زمینهی مسافرتهای علمی به اقصی نقاط خلافت اسلامی،رقابت دربارهای خلفا و سلاطین حکومتهای موجود در داخل ایران برای استفاده از علما و دانشمندان،ترجمهی کتابهای مختلف علمی و فکری به زبان عربی و سپس فارسی،و طرح شدن این کتابها در محافل علمی،احترام به شعور علما و رشد جایگاهشان در بین مردم و حکومتها،فراهم شدن زمینههای مساعد برای رقابت ایرانیان با سایر ملل از نظر علمی و سرانجام اینکه این اسلام بود که به ایرانیان هویّت علمی داد.
کلید واژه: جنبش نرمافزاری،وضعیت ایران در آستانهی ورود اسلام،جایگاه علم و تولید علم در اسلام،تأثیر ورود اسلام به ایران، دین و معارف اسلامی،خدمات متقابل اسلام و ایرانیان -------------- (*)استادیار گروه ادبیّات دانشگاه قم مقدمه تاریخ سرزمین ایران گویای فراز و نشیبهای بسیاری در سرنوشت مردم این دیار است.
در این راستا،مهمترین سؤالی که به نظر میآید این است:آیا ورود اسلام به ایران موجب رشد و بالندگی علم و دانش در ایران گردید یا بالعکس موجب عقبماندگی بیشتر مردم آن را فراهم نمود؟عوامل تأثیرگذار در گرایش ایرانیان به علم اندوزی چه بود؟چرا ایرانیان به زودی در عرصههای علم و دانش،گوی سبقت را از دیگران ربودند؟علل علاقهمندی ایرانیان به علوم سیاسی حتّی عربی چه بود؟ پاسخ به سؤالان فوق برای پژوهشگر و یا علاقهمند و به ویژه نسل جوان،بسیار ضروری و لازم است.
مهمترین مرکز علمی و آموزشی ایران در این دوره در شهر جندی شاپور قرار داشته است،امّا بسیاری از افراد فعال،پزشکان و دانشمندان غیر ایرانی نیز در آنجا به کار اشتغال داشتند.