خلاصة:
زیرساخت فکری یک اثر ادبی،مبین دانش و بینش طراح آن است.یکی از آثار برگزیده ادبی، شاهنامه است که ابعاد ایدئولوژیکی شخصیت فردوسی،به عنوان یک شاعر شیعی مذهب،در آن به خوبی نمایان است.بسیاری از آموزههای دینی به کار رفته در شاهنامه،مستقیما از آیات قرآن سرچشمه گرفته است.این مؤلفهها،هم در بعد اصول دین مانند:خداپرستی،توحید،معاد و عدل و هم در فروع دین،مانند:نماز،جهاد و امر به معروف،شایان توجه است.حیطهء بررسی این مقاله،هفتخوان رستم،از منظر ایدئولوژیکی و دینی است.این مقاله به شیوه کتابخانهای نوشته شده و یافتههای پژوهش به شکل توصیفی ارائه شدهاند.هفتخوان رستم از جنبههای مختلف ادبی بارها پرداخته و تحلیل شده،اما آموزههای دینی در آن نادیده گرفته شده است؛لذا مقاله از این دیدگاه میتواند مفید و مؤثر واقع گردد.
Intellectual infrastructures of a literary work represent the planner’s
knowledge and intuition. Shâhnâma is one of the selected literary works
in which the ideological dimensions of the author’s personality، as a
Shî‘a poet، is quite manifest. Many of the religious teachings offered in
Shâhnâma are directly originated from the Qur’ân. These components
are noteworthy both in roots of religion such as: theism، monotheism،
return to God، and justice and in branches of religion such as: prayer،
jihâd (holy strive)، and enjoining the good. This article mainly includes
a research on haft khân-i Rustam (seven exploits of Rustam) from the
ideological and religious point of view and is written in the librarian
style (based on sources and references)، with the research findings
presented in a descriptive form. The haft khân-i Rustam has frequently
been dealt with and analyzed from different literary perspectives، but its
religious teachings have been neglected; thus، this article can be helpful
from this viewpoint.
ملخص الجهاز:
مرگ طبق نص صریح قرآن مجید،انسان طعم مرگ را میچشد و بازگشت همه به سوی خداست: نخواهد همی ماند ایدر کسی بخواند اگر چه بماند بسی (فردوسی،7831:941) در آیات متعددی به مسئلهء مرگ و بازگشت انسان اشاره شده است که همگی متضمن این نکته هستند:هر کسی مرگ را خواهد چشید و سرانجام به سوی خدا باز خواهد گشت.
(قرشی،6631:021/21) پدر چون به فرزند ماند جهان کند آشکارا بر او بر،نهان گر او بفگند فر و نام پدر تو بیگانه خوانش مخوانش پسر (فردوسی،7831:141) دوزخ به کردار دوزخ یکی غار دید تن دیو از تیرگی ناپدید (همان:851) در قرآن کریم هر جا که آخرت و بهشتی است در کنار آن جهنم نیز وجود دارد.
نماز در پیشگاه خداوند،کیکاووس کلاه خود را بر میدارد و ایستاده راز و نیاز میکند: به هشتم،جهاندار کاووس شاه ز سر بر گرفت آن کیانی کلاه وز آن پس بیامد به جای نماز همی گفت با داور پاک،راز (همان:661،461) در آیات بسیاری از کلام الله مجید نماز خواندن و شیوهء اجرای آن آمده است؛و در چند مورد به برپا داشتن نماز توصیه شده است.
با اندک تسامح میتوان گفت بیت زیر،طبق صنعت تبادر ادبی برپای داشتن نماز را در ذهن تداعی میکند: به پیش جهاندار کیهان خدای بیامد همی بود گریان به پای (فردوسی،7831:461) سجده در نماز خاک پیمودن،ظاهرا اشاره به سجده کردن در پیشگاه خداوند است که در چند جا آمده است: از آن پس بمالید بر خاک روی چنین گفت کای داور راستگوی (همان:461) علاوه بر آیاتی که در آنها اقامهء نماز بیان شده،برخی آیات دیگر به سجده به درگاه الهی اشاره دارند.