خلاصة:
با توجه به دغدغهها و نگرانیهای موجود در خصوص تنوع فرهنگی و قومی در جامعهء ایران و پیامدهای ناشی از آن،این مقاله که براساس یک طرح پژوهش ملی تنظیم شده است به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت قومی و گرایش به هویت ملی در میان اقوام ایرانی پرداخته است.براساس چارچوب تحلیلی انتخاب شده که نظریهء کنش متقابل نمادین و مشخصا آرای مید و بلومر میباشد،فرض اصلی این نوشتار آن است که هویت ایرانیان چندبعدی یا ترکیبی است و میان ابعاد یا منابع هویتبخش جامعهء ایرانی تناقض،تعارض و ناسازگاری وجود ندارد،بلکه هویت جمعی فرهنگی جامعهء ایرانی همزمان از چند منبع مختلف سرچشمه گرفته و به دلیل خصلت تدریجی،تاریخی و استمراری بودن فرآیند تکوین هویتهای مختلف،آنها در شرایط سازگاری و انطباق با همدیگر قرار دارند. برای آزمون این فرض محقق از روش تحقیق پیمایشی و ابزار پرسشنامه استفاده کرده است. واحد مشاهدهء فرد و واحد تحلیل 6 گروه عمدهء قومی(ایرانی)شامل کردها،بلوچها، آذریها،عربها،ترکمنها و لرها بوده است.جمعیت آماری شامل افراد 18 سال به بالا ساکن 9 شهر بزرگ قومنشین کشور بوده و با روش نمونهگیری چند مرحلهای،موارد نمونه انتخاب شدهاند. نتایج حاکی از آن است که هویت قومی و هویت ملی هر دو در میان اقوام ایرانی،به طور توأمان،قوت و برجستگی دارند و میان آنها رابطهء تعارضآمیز و قطبی وجود ندارد.همچنین میتوان گفت میان ابعاد فرهنگی و اجتماعی هویت قومی و ابعاد فرهنگی(و تا حدودی اجتماعی)هویت ملی رابطهء مثبت و قوی برقرار است اما ابعاد سیاسی این دو نوع هویت رابطهء منفی با یکدیگر دارند.
ملخص الجهاز:
براساس چارچوب تحلیلی انتخاب شده که نظریهء کنش متقابل نمادین و مشخصا آرای مید و بلومر میباشد،فرض اصلی این نوشتار آن است که هویت ایرانیان چندبعدی یا ترکیبی است و میان ابعاد یا منابع هویتبخش جامعهء ایرانی تناقض،تعارض و ناسازگاری وجود ندارد،بلکه هویت جمعی فرهنگی جامعهء ایرانی همزمان از چند منبع مختلف سرچشمه گرفته و به دلیل خصلت تدریجی،تاریخی و استمراری بودن فرآیند تکوین هویتهای مختلف،آنها در شرایط سازگاری و انطباق با همدیگر قرار دارند.
همچنین میتوان گفت میان ابعاد فرهنگی و اجتماعی هویت قومی و ابعاد فرهنگی(و تا حدودی اجتماعی)هویت ملی رابطهء مثبت و قوی برقرار است اما ابعاد سیاسی این دو نوع هویت رابطهء منفی با یکدیگر دارند.
در واقع طرح این مسئله با هدف بررسی نوع نسبت و رابطهء میان هویت قومی و هویت ملی در کل اقوام ایرانی و نیز در میان اقوام مختلف به طور جداگانه میباشد تا دریابیم این نسبت و رابطه در میان هرکدام از چه وضعیتی برخوردار است.
پیشینه و ادبیات پژوهش شواهد و تحقیقات موجود نشان میدهد موضوع رابطه و نسبت میان هویتهای قومی و محلی(و فروملی)با هویت ملی یکی از دغدغههای مهم محققان علوم اجتماعی و پژوهشگران مسائل استراتژیک در سایر جوامع اعم از توسعهیافته و در حال توسعه بوده است.
اما به منظور بررسی دقیقتر پرسش اصلی این نوشتار اکنون شایسته است به تأمل در خصوص روابط میان هویت قومی و ملی در بین اقوام ایرانی بپردازیم.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) این نتایج حاکی از آن است که میان بعد فرهنگی و بعد اجتماعی هویت ملی و هویت قومی رابطهء معنیدار و مثبت وجود دارد.