خلاصة:
تدبر در قرآن به عنوان بهترین شیوهء استفاده از این کتاب آسمانی و برداشت از آیات الهی،روشی اصیل و ریشهدار در سنت معصومان(ع)میباشد که همگانی و عمومی بوده و انسان را در فهم و دستیابی به حقایق قرآنی و ظهور آنها در زندگیاش مساعد مینماید. علامه طباطبایی(ر ه)با الگو گرفتن از سبک تدبری معصومان در تفسیر المیزان،احیاگر این سبک شد.این مقاله به اهمییت و جایگاه تدبر در قرآن از منظر علامه طباطبایی(ر ه) میپردازد و دربر گیرندهء مطالبی همچون شرایط و لوازم تدبر،و نتایج تدبر در قرآن میباشد.
ملخص الجهاز:
"و رتل القرآن ترتیلا» (مزمل،4) رسول خدا(ص)هم در بیان اهمیت و جایگاه ترتیل و قرائت قرآن میفرماید:«یدفع من قاری القرآن بلاء الدنیا و بدفع من مستمع القرآن بلاء الآخرة»(حسام الدین هندی،192/2) همچنین علامه طباطبائی ذیل آیه «و إذا قری القرآن فاستمعوا له و أنصتوا لعلکم ترحمون» (اعراف،402)بیان میدارد که انصات به معنای سکوت تأم با استماع است لذا استماع و انصات به عنوان قدم اول در بهرهمندی از برکات قرآن به حساب میآیند که در این روش انسان با یک میل و رغبت قلبی به آیات گوش فرا میدهد درحالیکه سکوت اختیار کرده و این سکوت به جهت استماع آیات میباشد(طباطبایی،المیزان،283/8).
وی ذیل آیات «و لن ترضی عنک الیهود و لا النصاری حتی تتبع ملتهم قل إن هدی الله هو الهدی ولئن اتبعت أهواءهم بعد الذی جاءک من العلم ما لک من الله من ولی و لا نصیر الذین آتیناهم الکتاب یتلونه حق تلاوته ألئک یؤمنون به و من یکفر به فأولئک هم الخاسرون» (بقره،021 و 121)با عنایت به روایتی از امام صادق(ع)در مورد تلاوت حقیقی قرآن(دیلمی،همان،662/1)،ضمن طرح این سؤال تقدیری که چه کسانی از یهود و نصاری به کتاب خدا و پیامبرش ایمان میآورند بیان میدارد که از میان کسانی که کتابشان داده بودیم،«الذین آتیناهم الکتاب»تنها افرادی ایمان میآورند که کتاب خود را حقیقتا تلاوت میکنند(طباطبایی،المیزان،662/1).
(طباطبایی،المیزان،35/3) ایشان در جای دیگر ضمن اشاره به بواطن قرآن،بیان میدارد که قرآن کریم از حیث معنایی به طوری القاء شده که همه میفهمند و در دسترس فهم عموم میباشد اما در ورای این معانی،معانی دیگری هستند که فهم آنها سختتر میشود و آنها معانی باطنیه قرآن هستند لذا ظاهر قرآن آسان و قابل فهم برای همه مردم است ولی از نقطه نظر باطن، مطابق اختلاف درجات بطون قرآن،معانی غامضتر خواهند شد."