خلاصة:
توسعه روزافزون معاملات و مبادلات در عصر کنونی منجر به تشکیل عقودی شده است که در عصر گذشته دیده نمیشود. مسئله کاتولوگ عقود یا اصطلاحا عقود توقیفی که احتمال دادهاند به عصر معبد سالاری برمیگردد پس از قرن اول یا دوم هجری در فرهنگ مسلمانان ظاهر شد به طوری که آنها را به این باور رساند که هر عقد که عنوان آن در نصوص شرع آمده، معتبر است و اصل در معاملات جدیدالتاسیس فساد میباشد. اما این نظریه در برابر گسترش روزافزون روابط تجاری و معاملی رنگباخته است و گذشت زمان راه را برای جانبداری از اصل آزادی اراده گشوده و امروزه دکترین و رویه قضایی، تردید کمتری در صحت عقود جدیدالتاسیس مینماید. به دست دادن قواعدی در عرصه حقوق مدنی که قسمت عمده آن را معاملات تشکیل میدهد، با تکیه بر منطق اختصاصی در حوزه این علم میسر خواهد بود. بررسی" ماهیمت" و " وجود" در عقود که با تکیه بر علم عناصر شماری در حوزه حقوق مدنی شکل گرفته راهی است برای تفکیک ماهیات حقوقی بر مبنای ذاتیات تشکیل دهنده آنها، آخرین استقراء در تفکیک و شناسایی این ماهیات، چهار خانواده حقوقی با خصایص متفاوت میباشد که عمده مباحث این مقاله را تشکیل خواهد داد.