خلاصة:
تاریخ بیهق اثر ظهیر الدین ابو الحسن علی بن ابی القاسم زید بیهقی مشهور به ابن فندق در حوزهی تاریخ محلی و به زبان فارسی نوشته شده است.این کتاب،حاوی ویژگیهای جغرافیایی و تاریخی بیهق و نیز شرح احوال بزرگانی است که به آن سامان منسوب هستند.تاریخ بیهق مطالب ارزشمند بسیاری را در باب بخشهای شرقی ایران در عصر غزنویان و سلجوقیان در اختیارمان میگذارد و از آنجا که برخی از این اطلاعات، منحصرا در این کتاب ارائه شده،از اهمیت ویژهای برخوردار است.مقالهی حاضر،به معرفی و نقد و بررسی این اثر ماندگار میپردازد.
ملخص الجهاز:
"تاریخنگاران:ابن فندق *عدالت عزتپور کارشناسی ارشد تاریخ ایران دورهی اسلامی دانشگاه تربیت معلم تهران چکیده تاریخ بیهق اثر ظهیر الدین ابو الحسن علی بن ابی القاسم زید بیهقی مشهور به ابن فندق در حوزهی تاریخ محلی و به زبان فارسی نوشته شده است.
زندگینامه ظهیر الدین ابو الحسن علی بن ابی القاسم زید بیهقی مشهور به ابن فندق و فرید خراسان، حکیم و ادیب مشهور ایران1در یکی از روستاهای سبزوار به نام«ششتمد»به دنیا آمد وی در اثر خود،تاریخ بیهق به این نکته اشاره کرده است.
2یاقوت حموی در معجم الادبا به نقل از بیهقی در کتاب مشارب التجارب،ولادت وی را روز شنبه بیست و هفتم شعبان سال 994 هـ ق در سبزوار از ناحیهی بیهق ذکر کرده است.
4-غرر الامثال و درر الاقوال:در موضوع امثال عربی،و مشتمل بر دو مجلد بوده52 که بیهقی این کتاب را به یکی از بزرگان دربار سلطان سنجر،به نام ابو علی احمد بن اسماعیل العارض اهدا کرده بوده است.
82 در هر عصر،علما و فضلای بزرگی از این سرزمین برخاستهاند که کتب تواریخ و رجال و تذکرههای شعرا و معاجم شیوخ و طبقات محدثین و فقها،محشون به ذکر آنهاست:ابو بکر احمد ابن الحسین بیهقی از مشاهیر علمای اهل سنت و صاحب سنن و دلائل النبوه،ابو الفضل محمد ابن الحسین بیهقی دبیر غزنویان و مورخ مشهور و صاحب تاریخ مسعودی معروف به تاریخ بیهقی،ابو الحسن علی ابن زید بیهقی صاحب تاریخ بیهق و بسیاری دیگر.
46 تاریخ بیهق در مقایسه با چهار مقالهی عروضی سمرقندی که یازده سال پیش از این کتاب تألیف شده بود،لغات عربی بیشتری دارد و از شواهد شعری و تمثیلها و استدلالات عربی فراوانی استفاده کرده است."