خلاصة:
این مقاله شامل یادداشتهایی پرانده است که نویسنده آن را به تفاریق از میان متون فارسی انتخاب و به صورت نمونهوار برای علاقمندان و یا آنان که به دنبال موضوعی برای پژوهش و تحقیق در حوزهء نسخهشناسی هستند آورده است. آن نیز شامل چندگونه موضوع میباشد که اهم آن عبارت است از:1)راههای تملک و تصاحب نسخه:خریدن،بخشیدن، سفارش دادن،ارث بردن،دزدی،و غارت نمودن،به امانت گرفتن و وقف کردن؛2)خرید و فروش نسخه،بهای کتاب؛3)وراقی و دلالی نسخههای خطی؛4)هزینههای تهیهء نسخه:مخارج کتابت،بهای کاغذ،دستمزد صحافی،قیمت مصالح جلد؛5) کتابفروشیها و فروشندگان نسخ خطی:از طریق بساط داشتن، دورهگردی و جار زدن و نمونههایی از این دست.
ملخص الجهاز:
"13 این دو بیت که در رقم پایانی بعضی از نسخهها دیده میشود گویای همان مضمون است: نبشتم کتابم به نازونیاز به شبهای تاریک و روز دراز من از مرگ ترسم که آید فراز فروشد کتابم به نرخ پیاز از موارد یکه در متون ذکر ارزان فروختن نسخهای شده است یکی مورد را نمونه میآورم و آن از تجارب السلف (یعنی ترجمهء کتاب الفخری)است به این عبارت:«زنی بگذشت و سبدی پراز اوراق و کراریس و کاغذ کهنه با او بود،میفروخت.
اتان گلبرگ دربارهء ابن طاووس نوشته است: «او حاضر بود مبالغ زیادی را برای کتابهای با ارزش بپردازد،همچون زمانی که وی صد دینار به ورثهء علی بن الحسن بن محمد المرتضی برای سه جلد کتاب دیوان النسب پرداخت کرد.
»؛75 -محمود بن حسن الوراق شاعر؛85 -مؤید وراق؛95 -واجه مظفر ساوجی وراق شاعر؛06 -نجم وراق،نائب قاضی و متقلد اوقاف مسجد جامع نیشابور؛16 -حسن بن محمد قمی(قرن چهارم هجری)در تاریخ قم ضمن فهرست مندرجات کتاب که در خطبه آورده است مینویسد: «باب هفدهم،اسامی بعضی از ادبا و کتاب و امثال ایشان (به تصویر صفحه مراجعه شود) *نسخهء"سلوک الملوک"،برگ 4 الف،مؤسسهء شرقی لنینگراد، ش 0842[به نقل از متن چاپی،حیدر آباد دکن،6831].
در اینجا به چند نمونه اشاره میشود: *از قدیمترین نسخههایی که ذکر تهیه آن به دقت و تفصیل شده و بهای اجزای آن به قید ضبط درآمده نسخهای از شاهنامهء فردوسی متعلق به طوپقاپی سرای (استانبول)به شماره 0151 است که در سال 309 کتابت و در ورق 894 الف آن،ذیل نقل فرمان سلطان حسین بایقرا (حک:878-219)برآورد مخارج آن مضبوط شده است: «برآورد شهنامه به وقوف مستوفیان دیوان اعلاء سلطان، چهل و دو هزار و چهار صد و پنجاه دینار؛ -کاغذ خطایی ابتیاع خواجه مرشد کاشغری،ششصد ورق/ورقی بیست دینار/دوازده هزار دینار؛ (08)."