خلاصة:
دربارهء آداب نامهنویسی پادشاهان صفوی منبعی بسیار مهم در دست است و آن بیاضی معتبر مشتمل بر منشئات دورهء صفویه است، که اکنون در کتابخانهء مجلس شورای اسلامی محفوظ است و سالها پیش به صورت نسخه برگردان در فرهنگ ایران زمین چاپ شده است. در این بیاض 245 نامه از پادشان صفوی،شامل مکتوبات،ملفوظات، مناشیر و احکام به سلاطین هندوستان و روم(عثمانی)،خانات ترکستان، ریم پاپا و پادشاهان کشورهای اروپایی بهطور مفصل یا مجمل ثبت شده است و برای 163 سند معرفی و توصیف ظاهری متضمن نوع و اندارهء کاغذ و نوشتهها،آرایهها،اسلوب کتابت،جای مهر،نوع تا کردن سند،نوع لفافه، محفظه،شکل لاکگیری و طریقهء فرستادن نامه به دوردست وجود دارد. در این فهرستگونه ابتدا فهرست کامل مندرجات این بیاض آورده شده،سپس متن مشخصات صوری تعداری از نامهها که در این بیاض آمده به صورت تقطیع مطالب و شمارهگذاری،به نحوی که هر شماره گویای یکی از کیفیات و مشخصات ظاهری نامه باشد،ارائه گردیده است.همچنین فهرستی از 176 نامهء تاریخدار مندرج در این بیاض تنظیم شده که سالهای 997 تا 1130 ق را در برمیگیرد.در پایان نیز فهرستی از اصلاحات، اشخاص،گروهها،القاب،مناصب،جایها و مکانهای دیوانی،سجع مهرها و غیره،به کار رفته در ثبت مشخصات نامهها در این بیاض ارائه شده است.
ملخص الجهاز:
81 72:502 [1]رقعهء دیگر به خط مبارک به تاریخ دوشنبه 11 شهر محرم سنهء 9901 توشقانئیل [2]در هر باب موافق رقعهء سابق همایون [3]و«هو الله سبحانه»به سیاهی سه اصبع منضم پایینتر از سر کاغذ در عنوان [4]در جواب رقعهء ثانی پادشاهزادهء مزبور که به خط خود به دستور رقعهء اول او [5]اما در عرض از رقعهء مزبور قریب به یک اصبع و نیم کمتر [6]و در طول چهار اصبع و نیم منضم از رقعهء مزبور کمتر بود نموده بود مرقوم [7]و به همان دستور ته [8]و به لفافه پیچیده [9]در میان کیسهء زربفت بوم طلای طاقدار [01]از عمل کارخانه [11]به عرض سه اصبع منضم [21]و طول یک شبر و چهار اصبع منفرج به اضافهء دو اصبع منضم گذاشته [31]با بند گلابتون طلا سر آن را دوخته [41]و منگولهء طلا قرار داده [51]لاک چسبانیده به مهر مهر رقم و به دستور رقعهء سابق به همان اکتفا شده [61]ضمن مهر نشد [71]و به همان طریق سر طغرا[ی]رقعه به خط همایون در کاغذهای سادهء خانبالغی و اپلیسری نوشته بودند [81]و به موجب مسطور انتخاب و ساخته شد [91]و مصحوب محمد خان ایلچی پادشاهزادهء مشار الیه به مهیار قمشهء اصفهان فرستاده شد.
Emeritus of Tehan University) Safavid Epistolary customs with respect to the kind and size of paper,types of scripts,orthography, placement of seals,style of folding the epistle,containers in which they were placed,and their decorative embellishments are discussed in this paper.