خلاصة:
نسخه نوعی کتاب است که از«جزو»تشکیل میشود و لذا شامل کتابهای طوماری و آکاردئونی نمیشود.سابقهء نسخه بسیار قدیم است اما اهمیت آن پس از ابداع صنعت چاپ معلوم شده است زیرا که از آن پس دیگر کتاب را با دست عرضه نکردند.شناسایی نسخه خطی به لحاظ سهمی که در روشن شدن تاریخ سیاسی و فرهنگی دارد،اهمیت یافته است.اما نسخهشناسی که علمی تازه است به روشن شدن مشخصات نسخه(تاریخ،محل، کاتب،مواد و غیره)کمک می کند.در این رشته از علوم فیزیک و شیمی مخصوصا برای تعیین تاریخ و محل کتابت و بازیابی خطهای محو شده و قرائت خطوط استفاده میشود.البته در این جا عمدتا به نسخههای خطی شرقی توجه میشود و از میان خطوط رایج،بر خط عربی که خط غالب و عمده بوده است،تأکید میگردد.
ملخص الجهاز:
برای اطلاع از تاریخ کتاب خطی و مخصوصا دورهای که در آن نسخه/ Codex پیدا شده است منابع بسیار وجود دارد به عنوان نمونه از دو کتاب نام میبریم: C.
6[تصویر2] (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 2:کتاب طوماری عمودی کتاب آکوردئونی برخی از نسخههای خطی در شکل و شمایل ظاهری به «نسخه»(کتاب جزوهای)شباهت دارند،اما ساختار درونی آنها به گونهای دیگر است و در آن از جزوه نشانی نیست، همه کسانی که در زمینه خطاطی یا مینیاتور کار میکنند قطعا به کتابهایی برخورد کردهاند که شکل آکوردئون داشتهاند.
شیوهها* درست به کاربردن نسخههای اصیل و دوباره نوشتهها هر گونه بررسی و ملاحظهء داخل یا خارج یک کتاب باید با نهایت احتیاط انجام گیرد،کار کردن روی نسخهء اصل امکان میدهد تا صورتی از عناصر قابل ملاحظه فراهم کنیم،قطع کتاب،کلفتی کاغذ،سطح مکتوب را اندازه بگیریم،آن جاها از کتاب را که لازم است در بررسی آنها ابزارهای فنی به کار ببریم مشخص نماییم(ذرهبین، پویشگر[ اسکنر/ Scanner ،چراغ،اشعه،بتاگرافی/ betagraphieṣ لوژیسی یل/ Logiciel ،تجزیه و تحلیل تصاویر]،موادی را که در ساختن نسخه به کار رفتهاند شناسایی کنیم(انواع مرکب،کاغذ،رنگدانه)خواه با چشم و خواه به کمک ذره بین دوچشمی،و خواه از راه تجزیه و ترکیب فیزیکی و شیمایی،نمونهگیریهای ذرهبینی،32 و بالاخره تعیین احتمالی تاریخ سند از راه بویی که از آن متصاعد میشود زیرا میدانیم که پوستی که تازه دباغی شده باشد بویی خاص از خود متصاعد میکند.