خلاصة:
این پژوهش در صدد است تا الگوی نوینی را برای تهیه خلاصه آرای قضایی به زبان ساده حقوقی ارائه دهد. در این مقاله، ضمن تحلیل زبانشناختی آرای قضایی، الگویی با عنوان «الگوی خلاق» معرفی میشود که بر اساس آن طی 5 مرحله مجزا میتوان خلاصه آرای قضایی را که حاوی کلانگزارههای متن است، به زبان ساده حقوقی و به تفکیک موضوع ارائه داد. پیکره زبانی پژوهش عبارت است از 50 دادنامه با موضوع کیفری و حقوقی که به روش تحلیلی – توصیفی از نوع تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل میشوند. پس از پیادهسازی آرا در «الگوی خلاق»، میزان جامعیت متن خلاصه رای و همچنین قابلیت درک و شفافیت بیان آن در مقایسه با متن اصلی به روش «بررسی مقایسهای» و روش «گروه کانونی» بررسی میشود. نتایج حاصل از این بررسیها نشان میدهد که خلاصه آرای قضایی که از طریق «الگوی خلاق» به دست آمده نه تنها نکات کلیدی متن اصلی را در بر گرفته بلکه در مقایسه با متن اصلی از قابلیت درک و صراحت بیان بیشتری برخوردار است.
ملخص الجهاز:
"بدین ترتیب که ابتدا با تحلیل زبانشناختی متن آرا، کاستیهای زبانی که موجب ابهام و دشواری درک متن برای غیرحقوقدانان میشود را (یعنی مواردی مانند طولانینویسی، عدم رعایت علائم نشانهگذاری، استفاده بیش از حد از واژههای عربی، به کارگیری اصطلاحات فنی و حقوقی بدون ارائه تعریف ساده و قابل فهم برای آنها) تعیین کرده و از طریق شناسایی علائم گفتمانی و نشانههای زبانی و تفکیک موضوعی متن رای به 5 موضوع اصلی که در همه دادنامههای مشترک است، با اعمال قواعد کلان، نکات کلیدی متن استخراج شده و در نهایت خلاصه رای به زبان ساده حقوقی و به تفکیک موضوع طی 5 مرحله و در قالب «الگوی خلاق» ارائه میگردد.
(نمودار 4- 1 در صفحه قبل)اگرچه در متن این رای الزامات قانونی که باید در نگارش آرای قضایی مورد توجه قرار گیرد رعایت شده اما به لحاظ صوری و محتوایی، اصول سازمانبندی متن به طور کامل رعایت نشده است؛ یعنی برای نشان دادن تغییر موضوع از ابزارهای کلامی (مانند: در خصوص، در استناد به، با توجه به اینکه، مستندا به ماده فوقالذکر) استفاده شده ولی جنبههای صوری آن لحاظ نگردیده است (مانند پاراگرافبندی و نشانهگذاری).
به طور کلی با تحلیل زبانشناختی متن فوق و بررسی اصول نگارش آرای قضایی از بعد زبانشناختی، میتوان نکات زیر را برشمرد:1- استواری نثر: گرچه نخستین ویژگی رای مطلوب آن است که در نثر آن از اصطلاحات ثقیل حقوقی، واژههای عربی، عبارات حرف اضافهای و ساخت مجهول در حد افراط استفاده نشده باشد، اما با توجه به جدول 5-1 مشاهده میشود که این موارد در رای فوق به وفور دیده میشود."