خلاصة:
یکی از اقسام مهم تجربة دینی،تجربة«تفسیری»است.این مقاله با روشی توصیفی-تحلیلی،این قسم از تجارب دینی را با تأمل بر نیایشهای امام سجاد(ع)،بررسی و محورهای اساسی بینش آن امام بزرگوار دربارة این قسم از تجارب را تحلیل و تبیین میکند.
ابتدا تجربة تفسیری را تبیین مفهومی کرده،سپس ارتباط آن را با تبیین دینی بازگفتهایم.و آنگاه با تقسیم تبیین،به عقلانی و غیرعقلانی،عقلانیت تفسیرهای دینی را خواهیم گفت.
در این مقاله تأثیر و تأثر دو جانبة تجربة تفسیری و احوال و عواطف آدمی،ارتباط تجربة تفسیری با برخی از آموزههای اصلی اسلام،از جمله توحید افعالی و اسمای الهی از منظر امام سجاد(ع)،مورد بررسی قرار گرفته است،و برای تأیید،نمونههای متعددی از فرازهای مناجاتهای گوناگون امام سجاد نقل شده است.
ملخص الجهاز:
"نمونهای از پرسشهای امروزی در بحث تجربة دینی عبارتند از:آیا منشأ و خاستگاه دین،همان تجربة دینی است؟ آیا گوهر دین،همان تجربة دینی است؟ آیا تجربة دینی میتواند خود،دلیلی بر صحت دعاوی دینی،از جمله وجود خداوند باشد؟ آیا تجارب دینی پیرامون ادیان گوناگون،اعم از ادیان آسمانی و غیر آسمانی(اگر دین خواندن آنها صحیح باشد)،مانند بودیسم و هندوئیسم،شبیه هم است یا دست کم،دارای هستة مشترکی است؟ آیا وحی همان تجربة دینی یا دست کم نوعی از آن است؟ آیا براساس آموزة تجربة دینی میتوان کثرتگرایی دینی را توجیه کرد؟ آیا تجربة دینی میتواند مبنایی برای وحدت متعالی ادیان باشد؟ آیا تجارب دینی را میتوان به دو دستة راستین و دروغین تقسیم نمود؟ اگر پاسخ مثبت است،ملاک آن چیست؟ حقیقت تجربة دینی چیست و انواع آن کدام است؟ تجربة دینی با ایمان چه ربط و نسبتی دارد؟ چه عواملی وقوع تجربة دینی را تسهیل میکند و چه عواملی مانع وقوع آن میشود؟ آیا گذشت زمان موجب کاهش تجارب دینی مردم شده است؟ آیا ویژگیهای عقیدتی،عاطفی و ارادی شخص،در اصل تجربة دینی او دخیل است یا در تعبیر و تفسیر آن؟ آیا اصولا میتوان به تجربة دینی صریح دست یافت یا همواره درک آن توأم با تعبیر خواهد بود؟ آیا تجارب دینی میتواند مهر تأیید بر آموزههای یک دین خاص بزند؟ آیا تجربة دینی در توجیه معرفتی باور دینی کارآیی دارد؟ تجربة دینی چه آثاری در رفتار و شخصیت آدمی دارد؟ نگارنده معتقد است میتوان پاسخ بسیاری از این پرسشها را با بازخوانی میراث مکتوب عالمان مسلمان به دست آورد و در حقیقت،پاسخ آنان را به پرسشهای امروزین در این حوزه جویا شد."