خلاصة:
این نوشتار، وحدت موضوعی در نگاه علامه طباطبایی و محمد رشید رضا در تفسیر المیزان و المنار را به بحث نشسته است، طرح پرسشهای سه گانه در تناسب آیات و سوره های قرآن، گذار شتاب آلود به پیشینه دیدگاه مفسران و قرآن پژوهان در وحدت موضوعی و تعریف سوره های قرآن ورودی مطلب را فراهم آورده است. لایههای شش گانه وحدت موضوعی در قرآن از نگاه المنار و المیزان اسلوب و شیوه المیزان و المنار در موضوع یابی سورهها، ساحتهای اختلاف المیزان و المنار در موضوع یابی، ساختار بندی مطالب، پیوست مفهومی سورههای پیاپی، بر شماری خلأها و کاستیهای تصویر وحدت موضوعی سوره های قرآن از منظر علامه طباطبایی و رشیدرضا مباحث محوری و عناصر اصلی این پـژوهش را سامان داده است.
ملخص الجهاز:
"مفسران معاصر، که دغدغه پاسخ به شبهات نو را داشته و دارند، با پیگیری نظریه وحدت موضوعی در هر سوره، تلاش ورزیدند که هم در منظر نظری و هم در تطبیقات تفسیری، از موضوع و رویکرد واحد در هر سوره به دفاع برخیزند و با این موضع از سؤال و شبهه یاد شده پاسخ دهند.
این مفروضات و مبادی، پرسش اساسی را در برابر باورمندان نظریه وحدت موضوعی سورههای قرآن میدهد که در سورههای ترکیبی، یعنی سورههایی که در آن هم آیات مکی و هم آیات مدنی قرار دارد، با توجه به دو افق معنایی ـ که جزء قرائن تفکیک بخش آیات مکی از مدنی است ـ چگونه میتوان به وحدت موضوعی در یک سوره رهیافت؟!
علامه طباطبایی، که از باور مندان به نظریه وحدت موضوعی سورههای قرآنند، در پارهای از سورههای قرآن، با استفاده از قرائن درونی و بیرونی، به این نکته رو میآورند که سوره، ترکیبی از آیات مکی و مدنی است.
(سعیدحوی ۷/۳۸۹۷) سپس مفسر یاد شده، ۳ محور برای سورههای سه گانه مطرح میکند: بیان اعجاز قرآن، ذکر نمونههای از پیامبران و در آخرین حلقه آن، نبوت پیامبرخاتم(ص)و ارائه معارف بلند از اسلام در بخشهای گوناگون زندگی (همان/۳۸۹۸) مطلب فوق، تصریح روشنی است بر موضوعات همگرا در چند سوره مستقل.
تعابیری چون: تقویت روحیه پیامبر(ص)، بشارت و انذار، وعده به مؤمنان در برابر مشکلات و فشارهای مشرکان، گرچه ظاهرا عباراتی متمایزند، اما کاملا روشن مینماید که از یک حقیقت سخن میگویند: این که خداوند، خواسته است با ذکر داستان پیامبران پیشین و احوال ایشان، به تقویت روحی پیامبر(ص)و مؤمنان بپردازد و مخالفان ایشان را انذار و تهدید کند."